Πολύ σοβαρά ζητήματα αναφορικά με το μέλλον της ελευθερίας του Τύπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση εντοπίζει η πρόσφατη έκθεση της Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη (Liberties) για το 2025, ενώ παράλληλα περιγράφει με «μελανά χρώματα» την κατάσταση που επικρατεί στον χώρο των ΜΜΕ στη χώρα μας.
Η έκθεση, που βασίζεται σε στοιχεία από 43 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε 21 χώρες, επισημαίνει ότι η διαφάνεια στην ιδιοκτησία των μέσων είναι ανεπαρκής, ενώ η αυξανόμενη επιρροή των κυβερνήσεων στα δημόσια μέσα και οι απειλές κατά δημοσιογράφων συνθέτουν ένα σκηνικό όπου η ελευθερία του Τύπου «δέχεται επίθεση σε ολόκληρη την ΕΕ», σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα σε έναν αγώνα ακόμα και για την ύπαρξή της;
Η έκθεση επισημαίνει ότι η κατανομή των κρατικών διαφημιστικών κονδυλίων σε χώρες της ΕΕ εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες – κυρίως λόγω έλλειψης διαφάνειας ή λόγω της στοχευμένης ενίσχυσης μέσων που είναι φιλικά προσκείμενα στις εκάστοτε κυβερνήσεις. Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Κροατία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Σλοβενία και η Ισπανία.
Παράλληλα, αναφέρονται προβλήματα που σχετίζονται με την ανεξαρτησία ή τη λειτουργία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης σε κράτη όπως η Βουλγαρία, η Κροατία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Ισπανία.
Αν και πολλές χώρες διαθέτουν θεσμικά ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές για τα μέσα ενημέρωσης, σε ορισμένες – όπως η Βουλγαρία, η Κροατία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Μάλτα – οι εν λόγω φορείς αντιμετωπίζουν σοβαρές πιέσεις ή απειλές.
Η εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα ενημέρωσης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, ιδιαίτερα στη Βουλγαρία, την Κροατία, την Τσεχία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, τη Σλοβακία και την Ισπανία.
Το 2024, σημειώθηκαν λεκτικές επιθέσεις σε βάρος δημοσιογράφων σε χώρες όπως η Κροατία, η Τσεχία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Μάλτα, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Σουηδία. Οι επιθέσεις αυτές εκδηλώθηκαν κυρίως στο διαδίκτυο ή κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων και συχνά προέρχονταν από πολιτικούς ή υποστηρικτές τους.
Πράξεις σωματικής βίας κατά δημοσιογράφων καταγράφηκαν το προηγούμενο έτος σε διαδηλώσεις και άλλες δημόσιες συγκεντρώσεις στην Κροατία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία.
Οι στρατηγικές αγωγές κατά της δημόσιας συμμετοχής (SLAPPs) παραμένουν διαδεδομένες στην ΕΕ, με περιπτώσεις να αναφέρονται σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Λιθουανία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Σλοβενία.
Τέλος, δημοσιογράφοι σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Μάλτα, η Ολλανδία και η Ισπανία κατήγγειλαν εμπόδια ή άρνηση πρόσβασης σε πληροφορίες από δημόσιους λειτουργούς.
Έκθεση για Ελευθερία Τύπου: Η συγκέντρωση μεγάλων ομίλων ΜΜΕ σε «μια χούφτα ισχυρών επιχειρηματιών»
Αναφορικά με τη χώρα μας σημειώνεται ότι «οι μεγάλοι όμιλοι ενημέρωσης στην Ελλάδα συγκεντρώνονται σε μια χούφτα ισχυρών επιχειρηματιών με συμφέροντα και σε άλλες τομείς της οικονομίας. Τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης χαρακτηρίζονται από ένα μικρό αριθμό πλούσιων και πολιτικά συνδεδεμένων οικογενειών με εκτεταμένα διασταυρούμενα ιδιοκτησιακά συμφέροντα σε βασικούς τομείς, συχνά εξαρτώμενες από δημόσιες συμβάσεις από την κυβέρνηση.
Η κυρίαρχη δύναμη της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα αποτελείται πλέον από εφοπλιστές και μεγαλοεπενδυτές στη βιομηχανία.
Ο ανεξάρτητος όμιλος μέσων ενημέρωσης Solomon σε πρόσφατη έρευνά του αποκάλυψε τη δαιδαλώδη ιδιοκτησιακή δομή πίσω από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, συνδέοντας 762 εταιρείες με 12 μεγάλους ιδιοκτήτες, πολλοί από τους οποίους εμπλέκονται και σε άλλους τομείς της οικονομίας, όπως η ναυτιλία, τα οικονομικά και η ενέργεια, και διατηρούν δεσμούς με φορολογικούς παραδείσους. Αυτοί οι ιδιοκτήτες χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως εργαλείο επιρροής».
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η «κατανομή της κρατικής διαφήμισης στην Ελλάδα συνεχίζει να δέχεται επικρίσεις για την έλλειψη διαφάνειας και πιθανής μεροληψίας. Η κρατική διαφήμιση εδώ και κάμποσο καιρό κατανέμεται με τρόπους που φαίνεται να ευνοούν τα μέσα ενημέρωσης με κυβερνητική γραμμή, εγείροντας ανησυχίες για έμμεση επιρροή στο περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης. Το 2024 δεν υπήρξε κάποια αισθητή αλλαγή.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην έκθεση του 2024, τόνισε ότι η Ελλάδα πρέπει να διασφαλίσει δίκαιη και διαφανή κατανομή των κρατικών πόρων σε μέσων ενημέρωσης για την αποφυγή αθέμιτης επιρροής».
Έκθεση για Ελευθερία Τύπου: «Η ΕΡΤ είναι ευάλωτη σε πολιτικές και οικονομικές πιέσεις»
Παράλληλα, αναφέρεται: «Η ανεξαρτησία και η αποτελεσματικότητα των ελληνικών δημόσιων μέσων ενημέρωσης εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία.
Το 2024, το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου και το Κέντρο Ερευνών για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Δημοσιογραφίας δημοσίευσαν μια έκθεση στην οποία επισημαίνονται σημαντικά ζητήματα με την ανεξαρτησία των ελληνικών μέσων. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η ΕΡΤ είναι ευάλωτη σε πολιτικές και οικονομικές πιέσεις. Η συχνή αντικατάσταση των στελεχών με κάθε αλλαγή κυβέρνησης υπονομεύει τη σταθερότητα και την ανεξαρτησία του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα.
Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) λειτουργούν ως ρυθμιστικές αρχές για το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα. Η ανεξαρτησία και των δύο έχει αμφισβητηθεί λόγω πολιτικής επιρροής επί του διορισμού των μελών τους.
Τα μέλη του ΕΣΡ επιλέγονται από κοινοβουλευτική επιτροπή, της οποίας το κυβερνών κόμμα έχει την πλειοψηφία. Τόσο το ΕΣΡ και η ΑΔΑΕ φέρονται επίσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα πόρων και περιορισμούς που εμποδίζουν την αποτελεσματικότητα της εποπτείας και της επιβολής των κανονιστικών ρυθμίσεων για τα ΜΜΕ».
Στην έκθεση υπάρχει αναφορά και στις επιθέσεις κατά δημοσιογράφων στη χώρα μας, καθώς επισημαίνεται: «Κατά την κάλυψη της διαμαρτυρίας των εποχικών πυροσβεστών στην Αθήνα, ο δημοσιογράφος του Ριζοσπάστη Γιώργος Ανδρούτσος δέχτηκε βίαιη επίθεση και κρατήθηκε βίαια από την αστυνομία. Ο Ανδρούτσος είπε ότι ήταν δημοσιογράφος αλλά παρόλα αυτά ξυλοκοπήθηκε από την αστυνομία η οποία του πέρασε χειροπέδες. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός για περίθαλψη και αργότερα πήρε εξιτήριο. Ο δημοσιογράφος αντιμετωπίζει κατηγορίες.
Στην Ελλάδα, οι δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν διάφορα περιστατικά λεκτικών και σωματικών επιθέσεων. Κατά τη διάρκεια ρεπορτάζ σε πυρκαγιά στην Αττική, ο δημοσιογράφος Φρίξος Δρακοντίδης, δέχτηκε μπουνιές από έναν άγνωστο άνδρα».
Τέλος σημειώνεται: «Κάποια καλά νέα ήρθαν ωστόσο από την Ελλάδα, ακόμη και αν και οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο SLAPPs. Στη διαδικασία που κινήθηκε από τον Γρηγόρη Δημητριάδη, ανιψιό του πρωθυπουργού, κατά των Reporters United, της Εφημερίδας των Συντακτών και τον δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη, το δικαστήριο απέρριψε την υπόθεση. Το δικαστήριο έκρινε ότι η δημοσιοποίηση των πληροφοριών σχετικά με την εμπλοκή του Δημητριάδη στο σκάνδαλο του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator ήταν προς το δημόσιο συμφέρον και προστατεύεται από την ελευθερία της έκφρασης».
«Η Ελλάδα δεν έχει ακόμη μεταφέρει την οδηγία σε εθνικό δίκαιο, ούτε έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση των SLAPPs. Αυτό αφήνει κρίσιμα κενά στην την προστασία της ελευθερίας του Τύπου και των δημοσιογράφων, σε μια χώρα όπου οι δημοσιογράφοι τακτικά» επισημαίνεται.
Αναλυτικά η έκθεση