Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προχωρά στην ανάλυση του οικονομικού και νομικού κόστους για τη δημιουργία κέντρων απέλασης εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παρά τις έντονες αντιδράσεις και τα νομικά εμπόδια που έχει συναντήσει το «μοντέλο Αλβανίας» που προωθεί η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι.
Το σχέδιο της Ιταλίας προβλέπει τη μεταφορά αιτούντων άσυλο σε κέντρα απέλασης στην Αλβανία, μέχρι να εξεταστούν οι αιτήσεις τους. Ωστόσο το κόστος είναι υπερβολικά υψηλό: εκτιμάται σε 85.600 ευρώ ανά μετανάστη, συγκριτικά με τα 35 ευρώ/ημέρα που απαιτούνται για τη φιλοξενία σε κέντρα εντός Ιταλίας. Το μοντέλο έχει ήδη δεχθεί δικαστικά πλήγματα από ευρωπαϊκά και ιταλικά δικαστήρια, περιορίζοντας την εφαρμογή του. Μάλιστα, ελάχιστοι μετανάστες μεταφέρθηκαν στην Αλβανία, με τις αποφάσεις των δικαστηρίων να αναγκάζουν την επιστροφή τους στην Ιταλία.
Παρά τις δυσκολίες, η Φον ντερ Λάιεν επιμένει στην ιδέα, χαρακτηρίζοντάς την «καινοτόμο λύση» για τη μείωση των μεταναστευτικών ροών. Σε επιστολή της προς τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης ενόψει της συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες, τόνισε ότι η Επιτροπή μελετά το νομικό πλαίσιο για τη δημιουργία αυτών των κέντρων, τα λειτουργικά και πρακτικά ζητήματα, αλλά και τις οικονομικές συνέπειες, με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα και την αρχή της μη επαναπροώθησης.
«Εχουμε εμβαθύνει την ανάλυσή μας για καινοτόμους τρόπους καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, ακολουθώντας τις προτεραιότητες που υποδεικνύονται από τα κράτη – μέλη. Μελετούμε τον καλύτερο τρόπο για να εισαγάγουμε τη δυνατότητα ίδρυσης αυτών των κέντρων στο νομικό πλαίσιο», ενημέρωσε η επικεφαλής της Κομισιόν.
«Πρέπει να εξετάσουμε τις νομικές, λειτουργικές και πρακτικές πτυχές, καθώς και τις οικονομικές επιπτώσεις τέτοιων κέντρων, σεβόμενοι παράλληλα τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αρχή της μη επαναπροώθησης», αναφέρει η Φον ντερ Λάιεν στην επιστολή που θα χρησιμεύσει ως μία από τις βάσεις συζήτησης για τη σύνοδο της Πέμπτης, στην οποία ορισμένα κράτη – μέλη θέλουν να μιλήσουν για εκείνες τις «καινοτόμες λύσεις» που χρησιμοποιούν ως ευφημισμό για να αναφερθούν στα εξωκοινοτικά κέντρα απέλασης.
Αυτόματα υπήρξαν αντιδράσεις και διαχωρισμός απόψεων. Σύμφωνα με τις πληροφορίες ευρωπαϊκών ΜΜΕ, όπως η «Ελ Παΐς», υπέρ του μοντέλου τάσσονται χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ελλάδα και η Αυστρία, οι οποίες έχουν δείξει ενδιαφέρον να υιοθετήσουν παρόμοια πρωτόκολλα, ειδικά για μετανάστες από χώρες με χαμηλά ποσοστά αποδοχής ασύλου. Κατά του μοντέλου είναι η Ισπανία, η οποία αντιτίθεται σθεναρά, επικαλούμενη ηθικές ανησυχίες και θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Γερμανία δεν αποκλείει το σχέδιο, αλλά εκφράζει επιφυλάξεις για το υψηλό κόστος και τη δυσκολία υλοποίησης. Η Μελόνι πιέζει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (TJUE) να απορρίψει τις αντιρρήσεις για το σχέδιό της.