Οι πλημμύρες είναι οι πιο συχνές και πιο δαπανηρές φυσικές καταστροφές στην Ευρώπη. Γίνονται όλο και πιο συχνές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τι κάνει η Ευρώπη για να προβλέψει και να περιορίσει τις ζημιές;
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι πλημμύρες έχουν πλήξει 5,5 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προκαλώντας 3.000 θανάτους και οικονομικές ζημιές άνω των 170 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η καταιγίδα Boris άφησε το Σεπτέμβριο ίχνη καταστροφής σε ολόκληρη την κεντρική Ευρώπη. Περίπου 30 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Εννέα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην Πολωνία και πάνω από 6.500 άνθρωποι απομακρύνθηκαν. Περισσότερα από 11.500 σπίτια υπέστησαν ζημιές.
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2024, το φράγμα κοντά στις νοτιοδυτικές πόλεις Stronie και Lądek-Zdrój έσπασε μετά από πολυήμερες έντονες βροχοπτώσεις.
Ο κάτοικος της περιοχής, Zbigniew Rakoczky, έλεγξε τι μπορούσε να σωθεί από το σπίτι των γονιών του. Ζούσαν εκεί για πάνω από 30 χρόνια, μόλις λίγα μέτρα μακριά από το ποτάμι.
«Μπορούσαμε να επιστρέψουμε δύο ημέρες μετά την πλημμύρα. Αυτό που βρήκαμε ήταν παρόμοιο με τις εικόνες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά χωρίς πυροβολισμούς», είπε.
Η καταστροφή θύμισε στον Zbigniew τις «πλημμύρες της χιλιετίας» που έπληξαν την περιοχή το 1997, σκοτώνοντας πάνω από 50 ανθρώπους. Ήταν το σημείο καμπής για τη διαχείριση κρίσεων και την πολιτική προστασία στην Πολωνία.
Σήμερα οι εκθέσεις λένε ότι η μείωση του κινδύνου πλημμύρας απαιτεί ακόμη περισσότερες προσπάθειες. Οι υφιστάμενες προτεραιότητες επικεντρώνονται συνήθως στις μεγάλες υποδομές, ενώ οι τοπικές λύσεις μικρής κλίμακας εξακολουθούν να υστερούν.
Η ΕΕ διαθέτει διαφορετικούς μηχανισμούς για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της. Όταν κηρύττεται έκτακτη ανάγκη, η πρώτη αντίδραση της ΕΕ σε καταστροφές είναι ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της. Οργανώνει και συντονίζει την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ και 10 άλλων συμμετεχόντων κρατών. Έχει ανταποκριθεί πάνω από 700 φορές από το 2001.
Το Αποθεματικό Αλληλεγγύης και Επείγουσας Βοήθειας παρέχει ταχεία οικονομική ανταπόκριση σε κάθε είδους έκτακτες ανάγκες στην ΕΕ και στις συμμετέχουσες χώρες. Το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ προσφέρει πιο μακροπρόθεσμη οικονομική στήριξη. Έχει καταβάλει περισσότερα από 8,2 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2002. Οι πλημμύρες είναι το πιο συχνά χρηματοδοτούμενο συμβάν.
Οι κάτοικοι των πολωνικών πόλεων που καταστράφηκαν από τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου δεν έχουν σαφή εικόνα για το πώς ενεργούν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα για την υποστήριξή τους.
Ο εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας Stefan de Keersmaecker εξηγεί στο Euronews τον ρόλο της Ευρώπης σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όπως οι πλημμύρες.
«Η πολιτική συνοχής έχει δεσμεύσει περίπου 14 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου 2021-2027 για τη διαχείριση ή τη στήριξη της διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών, η οποία επικεντρώνεται στην πρόληψη και την ετοιμότητα. Η Πολωνία έχει προβλέψει περίπου 2,9 δισεκατομμύρια για την πρόληψη και τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα στο πλαίσιο της τρέχουσας περιόδου του προγράμματος», εξήγησε.
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συμφωνούν σχετικά με τις προτεραιότητες για τη χρηματοδότηση, αλλά τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τον τρόπο χρήσης των χρημάτων.
«Στην πολιτική συνοχής αυτό ονομάζεται “επιμερισμένη διαχείριση”. Είναι απολύτως λογικό, βέβαια, διότι τα κράτη μέλη είναι πολύ καλύτερα σε θέση να γνωρίζουν ποιοι οργανισμοί χρειάζονται ποιο είδος χρηματοδότησης. Διασφαλίζουμε ότι τα κονδύλια διατίθενται στα κράτη μέλη και ότι τα κράτη μέλη διαχειρίζονται πραγματικά τα κονδύλια».
Η κλιματική αλλαγή τροποποιεί τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Η προσαρμογή απαιτεί χρόνο και πόρους. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν μπορούν να αποτραπούν από το να συμβούν, αλλά οι χώρες μπορούν ίσως να βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται σε αυτά.