Να μην σώσει ποτέ να χρειαστεί να ξαναπούμε το ένδοξο ΟΧΙ σε όποιον επιβουλεύεται την εθνική μας κυριαρχία. Να μην χρειαστεί ποτέ να ορθώσουμε ανάστημα σε όποιον τυχόν επιβουλευτεί την επικράτειά μας και θελήσει να μπει στα 132.000 τετραγωνικά μας χιλιόμετρα. Από αρχαιοτάτων χρόνων, άλλωστε, γνωστό τοις πάσι είναι ότι σε περίοδο ειρήνης πάντα οι λαοί, τα κράτη, ετοιμάζονται για την κακιά την ώρα, έναν πόλεμο. Κι εμείς ανήκουμε σε αυτούς που ετοιμάζουμε την άμυνά μας διαχρονικά.
Δεν είμαι σίγουρος εάν χρειάζεται να λέμε και να ξαναλέμε στις επετείους τα πραγματικά τους μηνύματα. Μάλλον ωφελούν πολλές φορές οι αναμνήσεις τέτοιων μοναδικών στιγμών. Κι η σημερινή ημέρα μάς θυμίζει αυτό που έγινε πριν από 84 χρόνια. Ένα ξεχαρβαλωμένο, φτωχό κράτος, όπως το δικό μας, με ένα φασιστικό καθεστώς που όριζε την τύχη του, κατάφερε να αντισταθεί σε ένα ομοειδές ιδεολογικά και πολιτικά κράτος του φασίστα Μουσολίνι λέγοντας ΟΧΙ, δεν περνάς από εδώ. Ενέπνευσε ομοψυχία στα παγωμένα βουνά της Πίνδου και της Αλβανίας έχοντας στη φαρέτρα του ένα και μοναδικό όπλο, απίστευτης ομολογουμένως αποτελεσματικότητας: την εθνική υπερηφάνεια. Που μέσα σε λίγες ώρες παραμέρισε τις όποιες διαφορές υπήρχαν και συσπείρωσε τους πάντες απέναντι στην ιταλική πολεμική μηχανή. Σήμερα τιμούμε εκείνη ακριβώς την ημέρα. Ένα ΟΧΙ μας ένωσε σαν γροθιά. Το τι έγινε μετά και πώς φτάσαμε στον Απρίλιο του ’41 με τη βάρβαρη εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων του Χίτλερ στο Ρούπελ και το τι ακολούθησε με την Κατοχή είναι πράγματα γνωστά κι άλλο τόσο αξέχαστα. Ας κρατήσουμε για σήμερα το ΟΧΙ μας.
Ο Καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής Φιλήμονας Παιονίδης -είχα την τύχη να τον έχω δάσκαλο στα χρόνια των σπουδών μου στη δημοσιογραφία πριν από δεκαετίες- εκφώνησε τον πανηγυρικό λόγο στον επίσημο εορτασμό της Ημέρας του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, της 112ης Επετείου της Απελευθέρωσης της πόλης και του Έπους του ’40, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ανήμερα του Άη Δημήτρη. Ο κ. Παιονίδης, στην ομιλία του με τίτλο «Το έπος του ‘40 και η Θεωρία του Δικαίου Πολέμου», σημείωσε ανάμεσα στα άλλα πως «οι ενέργειες της χώρας μας ήταν απολύτως σύμφωνες με τις επιταγές αυτής της θεωρίας (σ.σ. του Δικαίου Πολέμου), γεγονός που σπάνια συμβαίνει και καταδεικνύει ότι βρισκόμασταν καθ’ όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου με την πλευρά του δικαίου και της ηθικής. Υποστηρίζουμε ακόμα ότι η γνώση των μαχίμων και αμάχων Ελλήνων, πως αγωνίζονταν για την επανόρθωση μιας αδικίας, χαλύβδωσε τη θέλησή τους και συνέβαλε σημαντικά στην εποποιΐα του ’40». Βάσει των παραπάνω, συμφωνούμε όλοι πως προτάξαμε το ΟΧΙ στον φασισμό και το ΝΑΙ στην ελευθερία της πατρίδας.
Το Έπος του 1940 λοιπόν βασίστηκε πάνω σε ένα ΟΧΙ. Εμείς σήμερα πόσα μικρά, σαφώς μικρότερα από εκείνο το μεγάλο ΟΧΙ, μπορούμε να πούμε για να προστατέψουμε την πατρίδα μας, αυτά τα πανέμορφα 132.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της χώρας; Κι όχι από άλλους που την επιβουλεύονται εδώ και χρόνια και δεν σταματάνε ποτέ, αλλά από εμάς τους ίδιους! Είναι σκληρό να κάνεις τέτοιο ταμείο. Είναι όμως άλλο τόσο χρήσιμο και δίκαιο για να λες πως μαθαίνουμε πράγματι από την ιστορία, παίρνουμε διδάγματα και τα μετουσιώνουμε σε καθημερινές πράξεις.
Το ΟΧΙ μάς δίδαξε ενότητα. Την είδατε πουθενά τις δεκαετίες που ακολούθησαν; Δεινοπάθησε ο τόπος. Εξαιρέσεις ελάχιστες που φαίνονται σαν κάτι κουρασμένες πυγολαμπίδες στο διάβα του χρόνου.
Πέρα από το μεγάλο ΟΧΙ στα εξίσου μεγάλα, εθνικά θέματα, όλα εκείνα τα μικρά, επιμέρους «όχι» που ΔΕΝ λέμε στην καθημερινότητά μας πληγώνουν τη χώρα κι εμάς τους ίδιους στο τέλος. Ας πάρουμε μερικά πρόχειρα παραδείγματα: πόσο εφαρμόζουμε, αλήθεια, τους νόμους (γιατί υπάρχουν) στο κομμάτι της αυθαίρετης δόμησης; Ποιος είπε «όχι» στα αυθαίρετα και το κράτησε; Ποιος είπε «όχι» στη μίζα και στην κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος; Ποιοι είπαν «όχι» στις καθημερινές αυθαιρεσίες παντός είδους; Ποιοι κλείνουν τα μάτια σε αυτό που λέμε καθαρό και ελεύθερο δημόσιο χώρο; Ποιοι λένε «όχι» σε αρπαχτές που αναδεικνύονται σε μεγάλα σκάνδαλα; Κάποιοι σίγουρα θα λένε, αλλά στην τελική η λάμψη της ηθικής τους στάσης θα είναι σαν ληγμένο πυροτέχνημα.
Οφείλουμε να ανασκουμπωθούμε και με πράξεις «αντιστασιακές» σε πολλά καθημερινά επεισόδια να έχουμε ουσιαστικά ελεύθερη τη χώρα μας στον δρόμο προς την προκοπή. Λέγοντας «ναι» στην αξιοκρατία, στα δικαιώματα των πολλών, στην εφαρμογή των νόμων που ψηφίζονται, στην καλλιέργεια του σεβασμού απέναντι στον συνάνθρωπο.
Δεν χρειάζεται να μας παρουσιαστεί η δυστυχής δυνατότητα να γράψουμε ένα Έπος με κεφαλαία γράμματα. Χρειάζεται ίσως να γράψουμε πολλά μικρά έπη -χωρίς ρίσκα και απώλειες σε ανθρώπινες ζωές- στη μικρή καθημερινότητά μας. Κι εκεί μια τέτοια ομοψυχία απέναντι στο κοινό καλό, να είμαστε σίγουροι πως θα δημιουργήσει συνθήκες πραγματικής ελευθερίας, σαν κι αυτήν που κάποτε οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας διεκδίκησαν μαχόμενοι μια μέρα σαν σήμερα. Και χρόνια μας πολλά.