Σχετικά με τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών που είχε γίνει εκείνη την περίοδο
Κώστας Σημίτης: Η συνέντευξη στο «Ενώπιος Ενωπίω» και τον Νίκο Χατζηνικολάου το 1992 – Τι είχε πει για τα εθνικά θέματα, τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ
Μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στην εκπομπή «Ενώπιος Ενωπίω» και τον Νίκο Χατζηνικολάου είχε παραχωρήσει τον Φεβρουάριο του 1992 ο Κώστας Σημίτης, που πέθανε το πρωί της Κυριακής (05/01).
«το ζητούμενο από τη σύσκεψη ποιο ήταν; Ήταν να κάτσουν 4 πολιτικοί αρχηγοί να συνομιλήσουν; Αυτό το είχαν κάνει και στο παρελθόν, σε διμερείς επαφές με τον πρωθυπουργό και μπορούσαν να το κάνουν και χωρίς δυσκολία και τώρα. Ήταν το ζητούμενο να καθίσουν με ευπρέπεια να συζητήσουν; Νομίζω αυτό είναι αυτονόητο. Το ζητούμενο είναι και από τον ελληνικό λαό, να υπάρξει ένα πλαίσιο κοινό για την εξωτερική πολιτική, μία κοινή κατεύθυνση για την αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων… Να υπάρξει Εθνική Στρατηγική, η άποψη η κοινή για το ποια πρέπει να είναι η Εθνική Στρατηγική της χώρας. Αν διαβάσουμε το ανακοινωθέν θα διαπιστώσουμε ότι δεν προέκυψε κάτι τέτοιο και ούτε φυσικά μπορούσε να προκύψει. Γιατί η Εθνική Στρατηγική δεν μπορεί να προκύψει από μία συνάντηση έστω 4 ωρών, αλλά θα ήταν το αποτέλεσμα περισσότερων συναντήσεων και όχι μόνο των αρχηγών, αλλά των επαφών των κομμάτων και όσων ασχολούνται με την εξωτερική πολιτική. Επαφών ίσως στο πλαίσιο της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής. Η Εθνική Στρατηγική πρέπει να στηρίζεται σε ανάλυση, σε διάφορα σενάρια που θα επεξεργαστούν τα συμμετέχοντα μέρη και αυτό δεν μπορεί να γίνει σε μία σύσκεψη. Να τονίσω όμως ότι αυτό είναι ευθύνη του πρωθυπουργού του κ. Μητσοτάκη. Γιατί ήδη πριν από τη σύσκεψη είχε πει ότι μία σύσκεψη φτάνει άρα είχε προδιαγράψει ότι ο στόχος δεν είναι μία μακρόχρονη προσπάθεια συνεννόησης αλλά μία βραχυπρόθεσμη προσπάθεια που θα αφορά μόνο στο θέμα των Σκοπίων. Έχω το αίσθημα ότι ο πρωταγωνιστής που είναι ο πρωθυπουργός δεν το θέλησε, δεν το προχώρησε γιατί ο πρωταγωνιστής κατέχεται από την ιδέα της αποκλειστικότητας, αυτός κανονίζει την εξωτερική πολιτική»
Στην εκπομπή, που προβλήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1992 από τον τηλεοπτικό σταθμό MEGA, ο πρώην πρωθυπουργός είχε μιλήσει μεταξύ άλλων για το Σκοπιανό και τα ελληνοτουρκικά. Την περίοδο εκείνη ήταν βουλευτής και πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ.
Στο υλικό, το οποίο προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του Νίκου Χατζηνικολάου, ο Κώστας Σημίτης είχε αναφερθεί και στον Ανδρέα Παπανδρέου και τα εσωκομματικά του ΠΑΣΟΚ
Ο Κώστας Σημίτης είχε υπογραμμίσει ότι «στην αντίληψη του πρωθυπουργού η εξωτερική πολιτική είναι δικό του θέμα. Είναι κατά κάποιο τρόπο ο μονάρχης της εξωτερικής πολιτικής. Όμως, με μοναρχίες δεν γίνεται πολιτική».
Σε σχόλιο ότι από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου δεν έγινε μια ανάλογη επισήμανση και για άλλες συναντήσεις, τόνισε ότι «μετά τη σύσκεψη αυτή δεν θα υπήρχε συνέχεια. Δεν υπήρχε λόγος να το επισημάνει ιδιαίτερα ο κ. Παπανδρέου. Το ΠΑΣΟΚ και ο κ. Παπανδρέου έχουν τονίσει επανειλημμένως την ανάγκη να υπάρξει ένα πλαίσιο Εθνικής Στρατηγικής και έχει πει ότι πρέπει να γίνει μια τέτοια συζήτηση στο πλαίσιο της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής. Υπάρχει από πλευράς του ΠΑΣΟΚ η βούληση, δεν υπάρχει από την πλευρά του κ. Μητσοτάκη προσωπικά… Ο κ. Παπανδρέου επεσήμανε πριν από τη συνεδρίαση ότι υπάρχουν ορισμένες κατευθύνσεις της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης που χρειάζονται αναθεώρηση. Αυτό θα ήταν το αντικείμενο μιας μακρόχρονης συζήτησης και στη Βουλή θα ήταν προς συζήτηση η κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής».
Σχετικά με τα όσα είχαν συμβεί στην Λισαβόνα και για το εάν ήταν επιτυχία τότε του Αντώνη Σαμαρά η ματαίωση της αναγνώρισης των Σκοπίων είχε απαντήσει:
«Δεν θα μιλούσα για επιτυχία. Τι συνέβη. Λόγω της εξωτερικής πολιτικής που ασκήσαμε τα δύο τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα σε σχέση με την αναγνώριση του κράτους των Σκοπίων. Αποδίδω ευθύνες στην κυβέρνηση γιατί δεν είχε προετοιμάσει τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εταίρους, δεν τους είχε κατατοπίσει για τις ελληνικές απόψεις και δεν είχε προετοιμάσει το έδαφος για τη μετέπειτα πολιτική. Και τώρα έρχεται τελευταία στιγμή να κερδίσει χρόνο. Είναι σαν έναν μάγειρα που έκαψε το φαΐ και τώρα στην Λισαβόνα μας σερβίρει σαλάτα. Η ωραία σαλάτα, η αναβολή, είναι κάτι, αλλά πρέπει να έχουμε μια συναίσθηση ότι η πολιτική που ακολουθήθηκε και στα υπόλοιπα θέματα των Βαλκανίων έγινε ευκαιριακά, με χειρισμούς μη μακροπρόθεσμους, που δεν προκύπτει από μια εθνική στρατηγική, εκεί είναι λάθος. Η αναβολή είναι καλή γιατί μας επιτρέπει να κινηθούμε, να πολεμήσουμε για να κερδίσουμε το θέμα αλλά δεν πρέπει να θριαμβολογούμε».
Γενικά στην Ελλάδα δεν είχε δοθεί η απαραίτητη προσοχή στις εξελίξεις στην Γιουγκοσλαβία. Ήδη είχε επισημανθεί στην κοινότητα ότι θα υπάρξουν εξελίξεις και πρόκειται να υπάρξει εμφύλιος πόλεμος και θα έπρεπε η Ελλάδα και ιδίως η ΝΔ, να έχει προετοιμαστεί για τα ενδεχόμενα. Δεν είχε προετοιμαστεί για τα ενδεχόμενα… Επειδή με αποκαλέσατε ρομαντικό, δεν είμαι ρομαντικός αλλά ρεαλιστής».
Σε άλλο σημείο ο Κώστας Σημίτης είχε υπογραμμίσει για το Σκοπιανό ότι «χρειάζεται κινητοποίηση και όχι κινητοποίηση τύπου ένας φάκελος από το συλλαλητήριο, χάρτες της αρχαίας Ελλάδος ή επικλήσεις για τον Μέγα Αλέξανδρο. Ένα κράτος που δημιουργείται χρειάζεται σύμβολο και ταυτότητα. Ο όρος Μακεδονία είναι για τους Σκοπιανούς ένα σύμβολο. Θα γίνει σύμβολο. Μέσα από τον όρο αυτόν θα προσπαθήσουν να αντλήσουν ταυτότητα και αυτό δημιουργεί τον κίνδυνο προσεχών τριβών, τον κίνδυνο εδαφικών διεκδικήσεων και αναζωπύρωσης ανύπαρκτων θεμάτων για μειονότητες. Αν η Ελλάδα περιορίζεται στη συζήτηση για το εάν 30-40 χρόνια δεχόταν το όνομα Μακεδονία ή όχι στην επίσημη σχέση της με το κράτος της Γιουγκοσλαβίας θα χάσει το παιχνίδι γιατί δεν θα έχει επιχειρήματα. Το κύριο επιχείρημα είναι το προοπτικό, το μελλοντικό, ότι έτσι δημιουργείται ένα σημείο τριβής. Και αυτό πρέπει να το αποφύγουμε. Γιατί και οι άλλοι Ευρωπαίοι καταλαβαίνουν ότι ένα καινούριο κράτος θα ψάξει να βρει ρίζες και οράματα και ο κίνδυνος με το όνομα Μακεδονία είναι να τα βρει με τέτοιο τρόπο που να δημιουργεί με εμάς τριβές».
«Η συνάντηση στο Νταβός οργανώνεται από μια επιχείρηση κερδοσκοπική και προσπαθεί με τις προσκλήσεις και σε πρωθυπουργούς να αποκτήσει φήμη και να βγάλει λεφτά. Και όταν είχε πάει και ο κ. Παπανδρέου είχα εκφράσει την άποψη ότι Έλληνας πρωθυπουργός δεν πρέπει να πηγαίνει σε ένα τέτοιο βήμα. Αυτό δεν έχει πολιτικό υπαινιγμό γιατί όταν έγινε η πρώτη προσπάθεια από τον κ. Παπανδρέου έγινε, για να εξασφαλισθεί μία ειρηνική συνύπαρξη με την Τουρκία που είχε κινδυνεύσει τότε και ο κ. Παπανδρέου είχε δηλώσει ότι μπορεί να κάνει τη συνεννόηση με τους Τούρκους. Αποδείχθηκε ότι δεν μπορεί και η εμπειρία αυτή θα έπρεπε να είναι καθοριστική και για τη στάση του κ. Μητσοτάκη. Αλλά ο κ. Μητσοτάκης αγνοεί το παρελθόν γιατί νομίζει ότι ξέρει καλύτερα. Δεν τα ξέρει καλύτερα.
Ο κ. Ντεμιρέλ αναγνώρισε αμέσως μετά τα Σκόπια. Ούτε το Σύμφωνο Φιλίας για εμένα είναι κάτι σημαντικό. Σύμφωνα Φιλίας υπογράφονται συνέχεια και μπορεί να μην έχουν επαύριο. Δεν έχει σημασία ο τύπος, τα συμβόλαια. Σημασία έχει η ουσία. Τι τα θέλουμε τα χαρτιά. Ουσιαστική φιλία δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν λυθούν τα δύο βασικά προβλήματα: Κυπριακό και υφαλοκρηπίδα. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς μπορούμε να υπογράψουμε ένα σύμφωνο φιλίας με μία χώρα που κατέχει το μισό κυπριακό έδαφος, αρνείται να συζητήσει επί της ουσίας και να αποσύρει τα στρατεύματά της. Δηλ. μία χώρα που συνεχώς κάνει εχθρικές πράξεις απέναντι στην Κύπρο που είναι είναι τρίτη χώρα αλλά με την οποία έχουμε μια κοινή βάση. Πρέπει να λυθούν ταυτόχρονα τα προβλήματα. Δεν υπάρχει φιλία αν δεν λυθεί πρώτα το Κυπριακό» είχε τονίσει ο Κώστας Σημίτης στη συνέντευξή του στον Νίκο Χατζηνικολάου.
Ο Κώστας Σημίτης είχε αναφερθεί και στην πορεία της οικονομίας την περίοδο εκείνη και είχε επισημάνει τα εξής:
«Το ΠΑΣΟΚ έχει πει προ πολλού ότι η πολιτική αυτής της κυβέρνησης δεν έχει καμία κοινωνική ευαισθησία. Το λέει και ο κ. Κανελλόπουλος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει σύμπτωση απόψεων. Εγώ εκτίμησα τη συνέντευξη του κ. Κανελλόπουλου ως μία ρουκέτα που έριξε κατά της κυβερνητικής πολιτικής για να αναβαθμίσει τη δική του θέση στην κυβέρνηση. Γιατί δεν είπε ποια φορολογική πολιτική προτείνει για να φορολογήσει εκείνους που εκμεταλλεύονται την κατάσταση. Τι προτείνει για να μην υπάρχουν και αυτοί που πλουταίνουν ή για να αποκατασταθούν οι ισορροπίες. Καλή είναι η άποψη “περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη” αλλά πρέπει να προτείνει και αυτός».
Σε ερώτηση για το πόσο ευθύνεται το ΠΑΣΟΚ για την οικονομική κατάσταση του τόπου εκείνη την εποχή είχε πει: «Διαφώνησα το 1987 με την οικονομική πολιτική που αποφασίστηκε σε σχέση με τον προϋπολογισμό και τα εισοδήματα και παραιτήθηκα. Πίστευα όταν παραιτήθηκα, ότι η οικονομική πολιτική αυτή θα περιέπλεκε τα προβλήματα και μπορώ να πω ότι βγήκα αληθινός γιατί ούτε ο πληθωρισμός έπεσε, ούτε τα ελλείμματα μειώθηκαν. Η σημερινή κατάσταση δεν σημαίνει ότι ανάγεται σε αυτά τα λάθη. Το ΠΑΣΟΚ έφυγε το 1989 από την κυβέρνηση. Τα ελλείμματα είναι πολύ υψηλά και για δύο χρόνια δεν περιορίστηκαν. Το ΠΑΣΟΚ έβαλε το αυτοκίνητο στην κατηφόρα, το 1989 έπρεπε εκείνος που το οδηγούσε να πατήσει φρένο, δεν πάτησε, η δεύτερη κυβέρνηση με προτροπή του κ. Μητσοτάκη δεν πάτησε φρένο και ήρθε η άλλη κυβέρνηση και αποφάσισε να πατήσει φρένο αλλά δεν ήξερε πώς να πατήσει».
Για την τότε δήλωση Κεδίκογλου να οριστεί αναπληρωτής πρόεδρος στο ΠΑΣΟΚ που να είναι ο μελλοντικός διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου είχε πει: «Την άποψή μου για τη λειτουργία του ΠΑΣΟΚ θα την πω στα όργανα. Πιστεύω ότι ένα σύγχρονο κόμμα πρέπει να λειτουργεί συλλογικά. Τα προβλήματα είναι σύνθετα και η παλιά αντίληψη ότι ένας μόνο μπορεί να τα αντιμετωπίσει δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Χρειάζονται όργανα που να λειτουργούν για να τα αντιμετωπίσει. Στο ΠΑΣΟΚ έχουν γίνει μεγάλα βήματα προς μια συλλογικότερη λειτουργία.
Είναι γεγονός ότι επειδή το ΠΑΣΟΚ δημιουργήθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου, επειδή ο Παπανδρέου καθόρισε τη φυσιογνωμία του και υπήρξε πρωθυπουργός, η προσωπικότητα και η λειτουργία του βαρύνει σε όλο το Κίνημα. Και αυτό είναι ένα γεγονός το οποίο δεν επιτρέπει στο ΠΑΣΟΚ να προσαρμοστεί σε έναν άλλον τρόπο λειτουργίας. Αλλά ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι δεδομένος, έχει εκλεγεί από το συνέδριο πρόεδρος του κόμματος και είναι πρόεδρος του κόμματος. Το Καταστατικό προβλέπει την ύπαρξη προέδρου, Εκτελεστικού Γραφείου και Κεντρικής Επιτροπής. Αυτά είναι τα όργανα του κόμματος. Πιστεύω ότι το Καταστατικό προβλέπει μία σωστή δομή των οργάνων. Θα πρέπει η Κεντρική Επιτροπή, το Συνέδριο να εκτιμήσει αν ο τρόπος λειτουργίας είναι σωστός και αν τον κρίνει μη ικανοποιητικό… Χρειάζεται τα όργανα να δουν ορισμένα θέματα».
Για την περιπέτεια υγείας του Ανδρέα Παπανδρέου και την άσκηση καθηκόντων
«Αυτό είναι θέμα που πρέπει να συζητηθεί στα όργανα. Το ΠΑΣΟΚ αυτή τη στιγμή λειτουργεί και πιστεύω ότι λειτουργεί αποτελεσματικά. Δεν είναι ταμπού αλλά υπάρχει ένας τρόπος λειτουργίας. Όποια θέματα υπάρχουν σε σχέση με τη λειτουργία του κόμματος πρέπει να συζητηθούν στα όργανα» δήλωσε ο Κώστας Σημίτης σχετικά με τα προβλήματα υγείας του Ανδρέα Παπανδρέου και την άσκηση των καθηκόντων του στο ΠΑΣΟΚ την περίοδο εκείνη.
Για το εάν είχε φιλοδοξία να ηγηθεί του ΠΑΣΟΚ είχε απαντήσει: «Διαφωνώ για την διαδοχολογία, είναι μία άλλη όψη του αρχηγισμού καθώς το κύριο σημείο είναι ποιος διαδέχεται τον αρχηγό. Η κύρια κατεύθυνση για μένα είναι η πολιτική κατεύθυνση. Δεν είναι θέμα μόνο προσώπων, είναι πρωτίστως θέμα πολιτικών. Δεν συμμετέχω σε μια διαδικασία επειδή έχω μια φιλοδοξία αλλά για να εκφράσω κάποιες πεποιθήσεις. Η πολιτική δεν είναι θέμα μόνο προσώπων αλλά κατευθύνσεων. Αυτό που έχει σημασία στο ΠΑΣΟΚ είναι η ενότητα του κόμματος. Πρέπει να διαφυλαχθεί ενωμένος ο χώρος και χρειάζεται και πληθώρα απόψεων και κατευθύνσεις και οι πρωταγωνιστές να επιδιώκουν μια σύνθεση. Η ενότητα δεν πρέπει να εξαρτάται από κανένα πρόσωπο αλλά από τη δύναμη που έχει αποκτήσει το κόμμα».
Για την κριτική που είχε δεχθεί τότε ότι αν και τα έλεγε σωστά, δεν ήταν πολύ «λαϊκός» ο Κώστας Σημίτης είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Μερικοί μπαίνουν στα καφενεία, χαιρετούν, χτυπούν πλάτες- γεια σου μπάρμπα- Κώστα, αγκαλιάζονται κλπ. Πολλές φορές δεν το πιστεύουν. Αλλά η εξωτερική συμπεριφορά τούς δείχνει ότι βρίσκονται κοντά σε αυτόν τον κόσμο. Εγώ έχω επιλέξει μία στάση που είναι σύμφωνη με αυτό που αισθάνομαι. Θέλω να είμαι ειλικρινής απέναντι στους άλλους. Όταν δεν ξέρω κάποιον δεν τον χτυπώ στην πλάτη, δεν δείχνω ενθουσιασμούς. Θέλω να βρίσκομαι κοντά στους ανθρώπους, να συζητάω μαζί τους, να τους σέβομαι και αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να δείχνω υπερβολικό ενθουσιασμό μόνο προς κατανάλωση».