Διεθνή Πώς Ρωσία και Ιράν «πρόδωσαν» τον Άσαντ στη ΣυρίαΟι πιο στενοί σύμμαχοι του Μπασάρ αλ Άσαντ δεν προσήλθαν προς υποστήριξή του όταν οι αντάρτες και οι τζιχαντιστές ξεκίνησαν την επανάσταση LifO Newsroom 9.12.2024 | 09:43
Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία σηματοδοτεί ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, ενώ ένα είναι το κυρίαρχο ερώτημα αυτή τη στιγμή: Πώς -και κυρίως γιατί- Ρωσία και Ιράν «πρόδωσαν» τον σύμμαχό τους, δίνοντας ουσιαστικά τη συγκατάθεσή τους για αλλαγή στη Συρία;
Οι πιο στενοί σύμμαχοι του Μπασάρ αλ Άσαντ ήταν η Ρωσία, το Ιράν και η Χεζμπολάχ, δεν προσήλθαν προς υποστήριξή του όταν οι αντάρτες και οι τζιχαντιστές ξεκίνησαν την επανάσταση, πριν από σχεδόν 20 ημέρες, «επιτρέποντάς τους», ουσιαστικά, να φθάσουν μέχρι το Χαλέπι.
Λίγες ώρες πριν, ανακοινώθηκε ότι ο Άσαντ είχε εγκαταλείψει την πρωτεύουσα με ιδιωτικό αεροπλάνο και ότι το καθεστώς του έπεσε. Το βράδυ της Κυριακής, τα ρωσικά κρατικά πρακτορεία ειδήσεων ανέφεραν ότι ο πρόεδρος και η οικογένειά του βρίσκονταν στη Μόσχα και τους δόθηκε άσυλο για «ανθρωπιστικούς λόγους».
Παρά τις δημόσιες δηλώσεις στήριξης του Άσαντ τόσο από την Τεχεράνη όσο και από τη Μόσχα, κανείς δεν προσήλθε σε ουσιαστική, στρατιωτική υποστήριξή του. Η Ρωσία ήταν εκείνη που του πρόσφερε ασφαλή οδό διαφυγής, καθώς ο πρώην Σύρος δικτάτορας βρίσκεται πλέον εκεί. Κάπως έτσι, ο λεγόμενος «άξονας των ευάλωτων» έσπασε στη Συρία. Μέχρι να γίνει όμως αυτό, στη χώρα πραγματοποιήθηκε ο πιο θανατηφόρος πόλεμος του 21ου αιώνα, ένας πόλεμος στον οποίο ενεπλάκησαν ξένες δυνάμεις επιχειρώντας να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Ο εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε όταν το καθεστώς Άσαντ άρχισε τη βάναυση καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας της Αραβικής Άνοιξης, το 2011. Ο Άσαντ τότε είχε σωθεί χάρη στους Ιρανούς και Ρώσους συμμάχους του, όπως και τη Χεζμπολάχ, ενώ οι δυνάμεις των ανταρτών υποστηρίζονταν από το Κατάρ και την Τουρκία και υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση προς τα βορειοδυτικά της χώρας.
Ο άξονας Άσαντ και οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις που υποστηρίζονται από τους Κούρδους, που εδρεύουν στα βορειοανατολικά, πολέμησαν για να νικήσουν το αυτοανακηρυγμένο χαλιφάτο του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) μεταξύ 2014 και 2019, ακόμη ένα θέατρο στον πόλεμο που έφτασε και στο γειτονικό Ιράκ.
Ξεκινώντας από το 2016, η Ρωσία και το Ιράν, υποστηρίζοντας το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, χρειάστηκαν περισσότερο από ένα χρόνο βομβαρδισμών, χερσαίων επιθέσεων και πολιορκίας για να σπάσουν την αντιπολίτευση στα ανατολικά της μεγαλύτερης πόλης της Συρίας, του Χαλεπίου. Τώρα, το 2024, οι αντάρτες χρειάστηκαν λιγότερο από τέσσερις ημέρες για να απελευθερώσουν την πόλη και το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας του Χαλεπίου.
Οι ρωσικές δυνάμεις παρέμειναν στις βάσεις τους στη Μεσόγειο μετά την επικράτηση Άσαντ. Και το Ιράν και η Χεζμπολάχ πιάστηκαν «στον ύπνο» από την προέλαση των ανταρτών στις θέσεις τους στη βορειοδυτική Συρία. Τις εγκατέλειψαν, αλλά όχι πριν σκοτωθούν τουλάχιστον δύο διοικητές. Από το 2020, αφού η Ρωσία και το Ιράν βοήθησαν τις δυνάμεις του Άσαντ να ανατρέψουν την αντιπολίτευση σε μεγάλο μέρος της Συρίας, ο Άσαντ και οι σύμμαχοί του κατείχαν τις περισσότερες από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του Χαλεπίου και της πρωτεύουσας Δαμασκού, ενώ οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία ομάδες της αντιπολίτευσης έλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της βορειοδυτικής Συρίας και οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές φατρίες είχαν αυτονομία στα βορειοανατολικά.
Σήμερα, ενώ το καθεστώς Άσαντ ήλπιζε σε εξωτερική βοήθεια, για να διατηρήσει την ψευδαίσθηση της εξουσίας, αυτή δεν ήρθε ποτέ. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απασχολείται ακόμη στην Ουκρανία, τρία χρόνια αφότου ήλπιζε πως θα την κατακτήσει μέσα σε λίγα 24ωρα, γεγονός που του έχει κοστίσει υπέρογκους πόρους σε επιχειρήσεις εκεί και έβαλε τη χώρα υπό διεθνή οικονομική πίεση.
Η ηγεσία του Ιράν έχει πληγεί από μαζικές διαδηλώσεις για κοινωνικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των γυναικών. Η οικονομία εξακολουθεί να κλονίζεται μεταξύ αναποτελεσματικότητας και κυρώσεων. Και οι στοχευμένες δολοφονίες και οι μυστικές επιχειρήσεις από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ έχουν αποδυναμώσει τον στρατό.
Η Χεζμπολάχ έχει αποδεκατιστεί από τις επιθέσεις του Ισραήλ τους τελευταίους τρεις μήνες, από την έκρηξη τηλεειδοποίησης έως τη δολοφονία διοικητών, συμπεριλαμβανομένου του γενικού ηγέτη Χασάν Νασράλα. Μια ασταθής κατάπαυση του πυρός δεν απελευθέρωσε τα μαχητικά από την απειλή των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών και των χερσαίων επιθέσεων.
Έτσι, όταν οι αντάρτες επιτέθηκαν την περασμένη εβδομάδα, δεν αντιμετώπιζαν έναν περίφημο άξονα αντίστασης. Είδαν μόνο την εξαφανιζόμενη σκιά της υποτιθέμενης εξουσίας του Άσαντ.
Τουλάχιστον 300.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και 100.000 εξαφανίστηκαν στη Συρία από το 2011. Η μισή χώρα –περίπου 12 εκατομμύρια άνθρωποι– έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους, με περίπου 5,4 εκατομμύρια να αναζητούν καταφύγιο στο εξωτερικό.
Οι πρώτες γραμμές των ανταρτών είχαν παραμείνει ως επί το πλείστον ήσυχες από τότε που μεσολάβησε η κατάπαυση του πυρός μεταξύ του καθεστώτος και της αντιπολίτευσης στις αρχές του 2020. Επανήλθαν όμως «για τα καλά» στη ζωή πριν από περίπου δύο εβδομάδες σε μια επίθεση της ισλαμιστικής οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham (HTS) στο Χαλέπι, υποτίθεται για να αποτρέψει μια αναμενόμενη επίθεση του καθεστώτος.
Το HTS, μαζί με μια ομπρέλα πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από την Τουρκία, γνωστές ως Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), εκτίμησαν σωστά η προσοχή του Ιράν, της Χεζμπολάχ και της Ρωσίας «είχε αποσπαστεί» από τους πολέμους με το Ισραήλ και την Ουκρανία: Αυτή τη φορά, κανείς δεν ήρθε να σώσει τον Άσαντ και οι πιστές συριακές δυνάμεις τράπηκαν σε φυγή ή κατέρρευσαν καθώς οι αντάρτες κινούνταν νότια, καταλαμβάνοντας τη μία πολή μετά την άλλη.
Σε μια εκπομπή στην κρατική τηλεόραση της Συρίας από τη Δαμασκό το απόγευμα της Κυριακής, ένας εκπρόσωπος των ανταρτών είπε: «Σε αυτούς που πόνταραν σε εμάς και σε αυτούς που δεν το έκαναν, σε εκείνους που μια μέρα νόμιζαν ότι είχαμε τελειώσει, σας ανακοινώνουμε τη νίκη της μεγάλης συριακής επανάστασης, μετά από 13 χρόνια υπομονής και θυσίας».
Ahmad Al-Sharaa (Jolani) arrives to Damascus after the Assad regime fell. pic.twitter.com/ADsU99FRoh— Mazen Hassoun (@HassounMazen) December 8, 2024
Η Δαμασκός, μέχρι την Κυριακή, βρισκόταν ακόμα σε κατάσταση δυσπιστίας: Καπνός από μάχες υψωνόταν πάνω από την πόλη σαν ομίχλη. Τα παράθυρα έτρεμαν από εκρήξεις, χωρίς να είναι σαφές ποια πλευρά πολεμούσε ποιον και πότε.
«Αισθάνομαι σαν να βρίσκομαι σε όνειρο, δεν έχω κοιμηθεί και δεν μπορώ να απορροφήσω αυτό που συνέβη», είπε η Φατιμέχ, με καταγωγή από τη βορειοδυτική Ιντλίμπ, από καιρό προπύργιο της αντιπολίτευσης, καθώς πλησίαζε τη Δαμασκό αφού έφυγε από τον Λίβανο. «Είμαι από το Ιντλίμπ», είπε για άλλη μια φορά, προσθέτοντας ότι για χρόνια δεν θα τολμούσε να πει από πού ήταν όταν βρισκόταν στη Δαμασκό, από φόβο ότι οποιαδήποτε σχέση με την περιοχή που εν μέρει είναι κατεχόμενη από ισλαμιστές αντάρτες θα προκαλούσε αντίποινα.
Μέχρι το βράδυ της Κυριακής ήταν ακόμη ασαφές εάν η Λατάκεια και το Ταρτούς, τα παράκτια προπύργια του Άσαντ, είχαν πέσει στα χέρια των ανταρτών και αναφέρονταν μάχες μεταξύ Αράβων ανταρτών που υποστηρίζονται από την Τουρκία και ομάδων Κούρδων της Συρίας στη Μανμπίτζ, στα τουρκικά σύνορα.
Χωριστά, οι αμερικανικές δυνάμεις δήλωσαν ότι είχαν πραγματοποιήσει δεκάδες αεροπορικές επιδρομές κατά των δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους στην κεντρική Συρία, προσθέτοντας ότι δεν θα επιτρέψουν στην τζιχαντιστική ομάδα «να εκμεταλλευτεί την τρέχουσα κατάσταση για να ανασυγκροτηθεί». Η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ δήλωσε ότι είχε πλήξει περισσότερους από 75 στόχους, χωρίς να διευκρινίσει πού.
Προέκυψαν επίσης αναφορές ότι το Ισραήλ είχε εξαπολύσει αεροπορικές επιδρομές σε αποθήκες όπλων του καθεστώτος και της Χεζμπολάχ στη Δαμασκό και τη νότια ύπαιθρο της Συρίας, προφανώς φοβούμενοι ότι θα πέσουν σε λάθος χέρια. Το Ισραήλ έστειλε επίσης χερσαίες δυνάμεις σε περιοχές των υψωμάτων Γκολάν, μετά την αποχώρηση του συριακού στρατού, προκειμένου να αποτρέψει τις δυνάμεις των ανταρτών να καταλάβουν την περιοχή.
Υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα και προκλήσεις για το μέλλον της Συρίας, όπως και της ευρύτερης περιοχής. Ο επικεφαλής του HTS, Αμπού Μοχάνμεντ αλ-Τζολάνι, ο οποίος ηγήθηκε της επίθεσης των ανταρτών, ανακοίνωσε ότι ως πρωθυπουργός της Συρίας θα παραμείνει στη Δαμασκό για να ηγηθεί μιας μεταβατικής κυβέρνησης τους επόμενους μήνες.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, χαιρέτισε το τέλος του «δικτατορικού καθεστώτος» της Συρίας και προέτρεψε τη χώρα να προχωρήσει στην ανοικοδόμηση. «Μετά από 14 χρόνια βάναυσου πολέμου και την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, σήμερα ο λαός της Συρίας μπορεί να αδράξει μια ιστορική ευκαιρία για να οικοδομήσει ένα σταθερό και ειρηνικό μέλλον», ανέφερε σε δήλωσή του. «Επαναλαμβάνω την έκκλησή μου για ηρεμία και αποφυγή της βίας σε αυτή την ευαίσθητη στιγμή, προστατεύοντας παράλληλα τα δικαιώματα όλων των Σύριων, χωρίς διάκριση». Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα συγκληθεί τη Δευτέρα σε έκτακτη συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών σχετικά με τη Συρία, κατόπιν αιτήματος της Ρωσίας.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, χαρακτήρισε την πτώση της κυβέρνησης Άσαντ «θεμελιώδη πράξη δικαιοσύνης» αλλά και «στιγμή κινδύνου και αβεβαιότητας». Οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν με τα ενδιαφερόμενα μέρη της Συρίας για να δημιουργήσουν μια ειρηνική μετάβαση εξουσίας, πρόσθεσε.
Ο λαός της Συρίας γιόρτασε την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ και τόλμησε να ονειρευτεί ένα καλύτερο μέλλον μετά από πέντε δεκαετίες δυναστικής διακυβέρνησης που έφτασε σε ένα ξαφνικό και απροσδόκητο τέλος με τον δικτάτορα να καταφεύγει στη Μόσχα.
Πλήθη κόσμου κυμάτισαν τη συριακή επαναστατική σημαία και κατέβασαν αγάλματα και πορτρέτα του προέδρου και του πατέρα του, Χαφέζ, ενώ πανηγυρικοί πυροβολισμοί και κόρνες αυτοκινήτων αντηχούσαν γύρω από τη Δαμασκό την Κυριακή καθώς η προέλαση των ανταρτών έφτασε στην πρωτεύουσα.
Σε φωτογραφίες και βίντεο οικογενειών που επανενώθηκαν με αγαπημένα πρόσωπα που ήταν χαμένα εδώ και καιρό στο σκοτάδι του διαβόητου σωφρονιστικού συστήματος του καθεστώτος, άνθρωποι έκλαιγαν και αγκαλιάζονταν ο ένας με τον άλλον με δυσπιστία για τη νέα ελευθερία τους. Άλλοι λεηλάτησαν με χαρά το προεδρικό μέγαρο, θαυμάζοντας την αφθονία των πολυτελών ειδών και των επώνυμων αυτοκινήτων σε μια χώρα όπου το 90% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Ο κύριος δρόμος που συνδέει τη λιβανέζικη πόλη της Βηρυτού με τη Δαμασκό ήταν γεμάτος πεταμένες στρατιωτικές στολές την Κυριακή, αφού οι στρατιώτες του συριακού στρατού τις πέταξαν όταν συνειδητοποίησαν ότι ο αρχηγός τους τους είχε εγκαταλείψει μετά από 54 χρόνια κυριαρχίας της οικογένειάς του στη Συρία.
Ο ηγέτης των ανταρτών κινηματογραφήθηκε στο ιστορικό τζαμί των Ομαγιάδων στην παλιά πόλη της Δαμασκού το απόγευμα της Κυριακής στην πρώτη δημόσια εμφάνισή του μετά την πτώση της κυβέρνησης Άσαντ, ένα θέαμα που ήταν αδιανόητο μόλις λίγες μέρες πριν. Για τους Σύρους, το μήνυμα ήταν σαφές: ο Άσαντ είχε φύγει και οι αντάρτες είχαν τον έλεγχο.
Jolani addressing the crowds from inside the Ummayad Mosque pic.twitter.com/5Z3nFh2Xc6— Arwa Ibrahim (@arwaib) December 8, 2024
Μερικοί κάτοικοι εξέφρασαν επιφυλάξεις για την ισλαμιστική ομάδα, επιφυλακτικοί για τις επαναστατικές φατρίες που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν τον συριακό λαό –ιδιαίτερα τους ισλαμιστές– μετά από χρόνια σκληρού εμφυλίου πολέμου. Το HTS και το SNA έχουν αμφότερα αρχεία παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αυταρχικής διακυβέρνησης σε περιοχές υπό τον έλεγχό τους. Αλλά για τους περισσότερους, η προσοχή πρέπει να καθυστερήσει για άλλη μια μέρα – σήμερα ήταν μια γιορτή.
«Τα συναισθήματα, είναι απερίγραπτα», είπε ο Μοχάμεντ Αχμάντ, κάτοικος του Καφρ Χαλάμπ, στη βόρεια Συρία. «Είμαι θυμωμένος, είμαι χαρούμενος και στεναχωριέμαι. Αλλά τώρα που το καθεστώς έχει πέσει, μπορώ να ξεκουραστώ».
Με πληροφορίες από The Guardian, theconversation.com