Η ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, μπορεί να διέλυσε το δίκτυο επιρροής του Ιράν στη Μέση Ανατολή, όμως, το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι αραβικές δυνάμεις πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο αστάθειας και εξτρεμισμού από το μωσαϊκό των δυνάμεων που τον αντικαθιστά.
Μετά την πτώση του Άσαντ στην Συρία, γεννιούνται φόβοι για το ενδεχόμενο αντικατάστασης του καθεστώτος από μια σκληροπυρηνική ισλαμιστική κυβέρνηση.
Ανάμεσα στις επαναστατικές δυνάμεις που τερμάτισαν τα 50 χρόνια κυριαρχίας του Άσαντ και του πατέρα του, ξεχώρισε η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), μια σουνιτική μουσουλμανική ομάδα που προηγουμένως συνδέθηκε με την Αλ Κάιντα και χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ.
Δυτικές και αραβικές χώρες φοβούνται ότι ο συνασπισμός ανταρτών υπό την ηγεσία της HTS μπορεί να επιχειρήσει να αντικαταστήσει το καθεστώς Άσαντ με μια σκληροπυρηνική ισλαμιστική κυβέρνηση ή με μια κυβέρνηση λιγότερο ικανή να αποτρέψει την αναβίωση ριζοσπαστικών δυνάμεων, σύμφωνα με τρεις διπλωμάτες και τρεις αναλυτές που μίλησαν στο Reuters.
«Υπάρχει έντονος φόβος εντός και εκτός περιοχής για το κενό εξουσίας που μπορεί να προκαλέσει η ξαφνική κατάρρευση του Άσαντ», δήλωσε ο Αμπντελαζίζ αλ-Σάγκερ, διευθυντής του Gulf Research Center. Παράλληλα, αναφέρθηκε στους εμφυλίους πολέμους που ακολούθησαν την ανατροπή του προέδρου του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν το 2003 και του δικτάτορα της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι το 2011.
Ένας ανώτερος δυτικός διπλωμάτης στην περιοχή, δήλωσε επίσης στο Reuters ότι, με τις επαναστατικές δυνάμεις κατακερματισμένες, δεν υπάρχει σχέδιο για το πώς θα κυβερνηθεί η Συρία, ένα περίπλοκο έθνος διαιρεμένο σε διάφορες αιρέσεις και εθνοτικές ομάδες, καθεμία με τη δική της περιφερειακή βάση εξουσίας.
Ο ανώτερος διπλωμάτης εξέφρασε φόβους ότι η ανομία στη Συρία θα μπορούσε να επιτρέψει την άνθιση εξτρεμιστικών ομάδων όπως το Ισλαμικό Κράτος (IS), το οποίο το 2014 κατέλαβε μεγάλα τμήματα της Συρίας και του Ιράκ και ίδρυσε Ισλαμικό Χαλιφάτο πριν εκδιωχθεί από έναν συνασπισμό υπό τις ΗΠΑ το 2019.
Για την Τεχεράνη, η συμμαχία με τον Άσαντ, μέλος της μειονότητας των Αλαουιτών, ενός παρακλαδιού του σιιτικού Ισλάμ, αποτελούσε θεμέλιο της ισχύος της σε μια κυρίως σουνιτική περιοχή που δυσπιστεί απέναντι στο σιιτικό Ιράν.
Η ανατροπή του Άσαντ διέλυσε έναν καθοριστικό άξονα επιρροής, μειώνοντας την ικανότητα της Τεχεράνης να προβάλλει ισχύ και να διατηρεί το δίκτυο των παραστρατιωτικών ομάδων της σε όλη τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα στον σύμμαχό της Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Ένας ανώτερος Ιρανός αξιωματούχος δήλωσε στο Reuters ότι έχει ανοίξει μια απευθείας γραμμή επικοινωνίας με τους αντάρτες για να «αποτρέψει μια εχθρική τροχιά».
Ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε την ανατροπή του Άσαντ «ιστορική ημέρα» και δήλωσε ότι διέταξε τις ισραηλινές δυνάμεις να καταλάβουν περιοχές κατά μήκος της ουδέτερης ζώνης για να διασφαλίσουν την προστασία του Ισραήλ.
Οι ισραηλινές δυνάμεις πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές σε ύποπτες υποδομές, προκειμένου να αποτρέψουν την κατάληψή τους από εχθρικά στοιχεία, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών.
Η Καρμίτ Βαλενσί, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας (INSS),, δήλωσε ότι, παρά τον κίνδυνο μιας παρατεταμένης περιόδου χάους και βίας στη Συρία, η πτώση του Άσαντ θα μπορούσε να ωφελήσει το Ισραήλ. «Παρά τις ανησυχίες για την άνοδο εξτρεμιστικών στοιχείων κοντά στα σύνορα και την έλλειψη σαφούς εξουσίας, οι στρατιωτικές ικανότητες των ανταρτών, στις διάφορες μορφές τους, δεν είναι συγκρίσιμες με εκείνες του Ιράν και των αντιπροσώπων του», είπε.
Ο Μαρουάν αλ-Μουάσερ, αντιπρόεδρος του Carnegie Endowment for International Peace, είπε ότι η έξοδος του Άσαντ θα μπορούσε να προσφέρει ευκαιρία στους Σύρους να δημιουργήσουν ένα συμπεριληπτικό πολιτικό σύστημα μέσω μιας τακτικής μετάβασης που θα αποφύγει το κενό εξουσίας το οποίο θα επέτρεπε στους εξτρεμιστές να επικρατήσουν.
Ο Χαντί Αλ-Μπάχρα, επικεφαλής της κύριας αντιπολίτευσης της Συρίας στο εξωτερικό, δήλωσε στο περιθώριο του Φόρουμ της Ντόχα την Κυριακή ότι η Συρία χρειάζεται μια 18μηνη μεταβατική περίοδο για να δημιουργήσει «ένα ασφαλές, ουδέτερο και ήρεμο περιβάλλον» για ελεύθερες εκλογές.
Ο Αλ-Μπάχρα, πρόεδρος του Συριακού Εθνικού Συνασπισμού, ανέφερε ότι η Συρία θα πρέπει να συντάξει Σύνταγμα εντός έξι μηνών, βάσει του οποίου η πρώτη εκλογική διαδικασία θα είναι ένα δημοψήφισμα. Δήλωσε ότι η αντιπολίτευση έχει ζητήσει από τους κρατικούς υπαλλήλους να προσέρχονται στις δουλειές τους κατά τη διάρκεια της μετάβασης εξουσίας, διασφαλίζοντάς τους ότι δεν θα βλάπτονταν.
Ωστόσο, η πολιτική αντιπολίτευση της Συρίας έχει μικρή επιρροή στο έδαφος της Δαμασκού, όπου κυριαρχούν ένοπλες ομάδες, και πολλοί αναλυτές παραμένουν δύσπιστοι.
Ο ηγέτης της HTS, Αμπού Μοχάμεντ αλ-Γκολάνι, απευθύνθηκε σε πλήθη στο μεσαιωνικό τζαμί των Ομεϋαδών στο κέντρο της Δαμασκού την Κυριακή, υποσχόμενος ένα νέο κεφάλαιο για την περιοχή και ότι η Συρία θα γίνει «φάρος για το Ισλαμικό έθνος».
Opposition fighters burn down a military court in Damascus, Syria, Sunday Dec. 8, 2024. (AP Photo/Hussein Malla)
Associated Press
Υπάρχουν, ωστόσο, ερωτήματα για το αν η αυστηρή ισλαμιστική ιδεολογία του Γκολάνι θα γίνει αποδεκτή σε ολόκληρη τη Συρία, μια χώρα όπου επικρατεί μια μετριοπαθής και φιλελεύθερη μορφή Ισλάμ και η οποία έχει μικτό χριστιανικό, αλαουιτικό, δρούζικο και κουρδικό πληθυσμό.
Οι αναλυτές και οι διπλωμάτες που μίλησαν στο Reuters προειδοποίησαν για τον κίνδυνο γενικευμένης σύγκρουσης – παρόμοιας με την κατάσταση που ακολούθησε την ανατροπή του Καντάφι στη Λιβύη ή του Σαντάμ στο Ιράκ – στην οποία ένοπλες ομάδες διαφορετικών ισλαμιστικών, εθνοτικών και ιδεολογικών αποχρώσεων θα πολεμούν για κυριαρχία στα εδάφη. Μια τέτοια αποτυχημένη κρατική δομή στη Συρία θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στους γείτονες, Λίβανο, Τουρκία, Ιράκ και Ιορδανία.
Οι ομάδες ανταρτών που διεκδικούν τη διακυβέρνηση της Συρίας
Η αντιπολίτευση της Συρίας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα, από μετριοπαθείς ομάδες όπως ο SNA, μέχρι τζιχαντιστικά στοιχεία εντός της HTS, καθεμιά με το δικό της όραμα για το μέλλον της Συρίας, από τη δημοκρατία μέχρι την ισλαμική διακυβέρνηση.
«Καθεμία από αυτές τις επαναστατικές ομάδες διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία. Κάθε μία θέλει να είναι η νέα εξουσία. Κάθε μία έχει συμμαχίες με ξένο κράτος που χρηματοδοτεί την ομάδα της», είπε ο Αλ-Σάγκερ. «Θα συγκρουστούν, εκτός αν υπάρξει προσπάθεια από τον ΟΗΕ και κάποιες περιφερειακές χώρες με επιρροή να τις ενώσουν».
Η ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για τη Συρία, αλλά η μετάβαση σε σταθερότητα και δημοκρατία είναι γεμάτη προκλήσεις. Ο κατακερματισμός των επαναστατικών δυνάμεων, οι διαφορετικές ιδεολογίες και η παρουσία ισχυρών περιφερειακών παικτών δημιουργούν συνθήκες επικίνδυνης αβεβαιότητας.
Η ενότητα και συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών φατριών και η διεθνής στήριξη θα είναι καθοριστικής σημασίας για να αποφευχθεί μια νέα περίοδος χάους και να τεθούν τα θεμέλια για μια σταθερή και δημοκρατική Συρία.