Διεθνή Ποιες θα είναι οι συνέπειες από την πτώση του καθεστώτος Άσαντ;Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής–σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης, εξηγεί στη LiFO τις ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις της κρίσης στη Συρία. Γιάννης Πανταζόπουλος 9.12.2024 | 08:56
ΕΝΑΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΟΥ μαίνεται εδώ και πολλά χρόνια και έχει αφήσει πίσω του εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες αλλά και εκατομμύρια πρόσφυγες. Όλα ξεκίνησαν από ένα φαινομενικά ασήμαντο γεγονός. Τον Μάρτιο του 2011 στην επαρχιακή πόλη Νταράα δεκαπέντε νέοι συλλαμβάνονται επειδή αντέδρασαν με αντικαθεστωτικά γκράφιτι στους τοίχους σπιτιών έναντι του Άσαντ. Στη συνέχεια ξεκίνησαν μαζικές διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος, που εξαπλώθηκαν σε πολλές πόλεις της χώρας.
Έναν μήνα αργότερα, ακολουθεί η «Ματωμένη Παρασκευή», όπου 120 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο στη Νταράα. Εκείνη τη μέρα ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν καταδικάζει τις αιματηρές ενέργειες του καθεστώτος, ενώ οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. επιβάλλουν κυρώσεις. Έκτοτε, η χώρα οδηγείται σε έναν σπαρακτικό εμφύλιο και διχασμό που υπονόμευσε διαχρονικά την ενότητά της.
Επιστροφή στο σήμερα. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ έχει καταστρέψει τη μισή χώρα του για να παραμείνει στην εξουσία. Πέρασαν πενήντα τέσσερα χρόνια δικτατορίας και σχεδόν δεκατέσσερα χρόνια πολέμου. Το τέλος γράφτηκε αυτές τις μέρες από τους αντάρτες της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμπού, οι οποίοι χρειάστηκαν μόλις δέκα ημέρες για να ανατρέψουν το κούφιο καθεστώς του Άσαντ. Ο ίδιος εγκατέλειψε τη χώρα, ζητώντας άσυλο στη Ρωσία. Αυτή η αναπάντεχη εξέλιξη αιφνιδίασε πολλούς, χαρακτηρίστηκε ως γεωπολιτικός σεισμός με νικητές και ηττημένους και έχει πλέον βυθίσει τη Συρία σε βαθιά αβεβαιότητα.
«Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ (που ήταν στην εξουσία ως οικογένεια για πάνω από 50 χρόνια) θα έχει σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες τόσο στην ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή όσο και ευρύτερα, σε παγκόσμια κλίμακα».
— Τι σηματοδοτεί η πτώση του καθεστώτος Άσαντ;Η αιφνίδια, ραγδαία και αναίμακτη πτώση του καθεστώτος Άσαντ σηματοδοτεί πρώτα απ’ όλα το τέλος ενός στυγνού δικτάτορα που τουλάχιστον από το 2011 στράφηκε με όλα τα βίαια μέσα εναντίον του λαού του προκειμένου να καταπνίξει την εξέγερση εναντίον του. Χρησιμοποίησε ακόμη και (απαγορευμένα) χημικά όπλα. Σημαίνει επίσης ότι μετά από 13 περίπου χρόνια η «Αραβική Άνοιξη» καταγράφει ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Προσφέρει μια ευκαιρία στη Συρία και τον λαό της να διαμορφώσουν μια καλύτερη προοπτική.
Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης,ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής-σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ
Αλλά αυτήν τη στιγμή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια ακριβώς θα είναι η συμπεριφορά των νέων ηγετών στη Δαμασκό. Η ισλαμική HTS (Hayat, Tahrir al-Sham) που ανέλαβε την εξουσία υπήρξε ως γνωστόν αρχικά παρακλάδι της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού κράτους (IS) ως Αλ Νούσρα, πριν (το 2016) διακόψει τις σχέσεις της προς μια περισσότερο μετριοπαθή μεταμόρφωση, αν και εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από τη Δύση. Η νέα Συρία μπορεί τώρα θεωρητικά: να περιέλθει σε (χαοτική) κατάσταση παρεμφερή με αυτή της Λιβύης, να εξελιχθεί σε αυταρχικό καταπιεστικό (θεοκρατικό) καθεστώς τύπου Αφγανιστάν, ή να αναπτυχθεί σε ένα σχετικά ανεκτικό καθεστώς με στοιχεία δημοκρατικότητας (το πλέον ευπρόσδεκτο σενάριο).
— Ποιες θα είναι οι ευρύτερες γεωπολιτικές συνέπειες;Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ (που ήταν στην εξουσία ως οικογένεια για πάνω από 50 χρόνια) θα έχει σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες τόσο στην ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή όσο και ευρύτερα, σε παγκόσμια κλίμακα. Η Συρία του Άσαντ αποτελούσε σύμμαχο του Ιράν (και της Ρωσίας) και μαζί με τον Χαζμπολάχ συγκροτούσαν τον άξονα της αντίστασης (εναντίον του Ισραήλ). Η εκδίωξη του Άσαντ από την εξουσία εξασθενίζει περισσότερο το Ιράν και ενισχύει το Ισραήλ, αν και είναι νωρίς ακόμη για να έχουμε μια σαφή, σταθεροποιημένη εικόνα για το μέλλον των σχέσεων.
Εάν ο νέος ηγέτης της Συρίας, ο αρχηγός τής HTS Αλ-Τζολάνι, επιδιώξει «λειτουργικές σχέσεις» με τη Δύση, όπως έχει δηλώσει πρόσφατα, τότε είναι προφανές ότι θα έχουμε μια νέα γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή με παγκόσμιες ευεργετικές συνέπειες. Πάντως στόχος των ΗΠΑ είναι οι στρατιωτικές δυνάμεις τους να παραμείνουν στη Βόρεια Συρία, καταπολεμώντας το IS.
— Πολλοί υποστηρίζουν ότι η πτώση της Δαμασκού παραγκωνίζει τη Ρωσία και φέρνει την Τουρκία στο προσκήνιο. Συμφωνείτε;Χωρίς αμφιβολία, η πτώση του καθεστώτος Άσαντ αποτελεί τεράστιο πλήγμα για τη Ρωσία, τον Πρόεδρο Πούτιν προσωπικά και τη στρατηγική του να αναδείξει τη Ρωσία ως «παγκόσμια δύναμη». Το καθεστώς Άσαντ είχε διασωθεί το 2015 από τη στήριξη, πολιτική και στρατιωτική, που του παρείχε η Ρωσία (και το Ιράν). Σε αντάλλαγμα, η Ρωσία απέκτησε βάσεις, αεροπορική και ναυτική παρουσία στην Αν. Μεσόγειο και τη Μ. Ανατολή. Η Συρία υπό τον Άσαντ ήταν κατά κάποιο τρόπο ο πλέον ορατός σύμμαχος τής Ρωσίας στον χώρο της Μ. Ανατολής.
Με την πτώση του καθεστώτος και την ανάληψη της εξουσίας από τον HTS, ο ρόλος της Ρωσίας πλήττεται καίρια. Εμφανίζεται ως ανήμπορη να προστατεύσει έναν σύμμαχό της (λόγω και της ενασχόλησής της με τον τριετή πόλεμο στην Ουκρανία). Η χώρα που εμφανίζεται να βγαίνει «κερδισμένη» από τις εξελίξεις στη Συρία είναι εμφανώς η Τουρκία. Άλλωστε, φαίνεται ότι η Άγκυρα γνώριζε και στήριξε την επιχείρηση για την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Ένας σημαντικός παράγοντας που θα προσδιορίσει τον ρόλο της Τουρκίας θα είναι η πολιτική του νέου καθεστώτος απέναντι στους Κούρδους της Συρίας.
— Το τέλος της διακυβέρνησης του Άσαντ δίνει λόγο για πανηγυρισμούς, αλλά πιστεύετε ότι μπορεί να προκαλέσει ένα νέο μεταναστευτικό κύμα;Το εάν η πτώση του καθεστώτος Άσαντ θα προκαλέσει νέο κύμα προσφυγικό-μεταναστευτικό θα εξαρτηθεί από τον χαρακτήρα της πολιτικής τάξης πραγμάτων. Επί του παρόντος, έχουμε την αντίθετη τάση: την επιστροφή Σύρων προσφύγων στην πατρίδα τους. Επομένως, επί του παρόντος η προοπτική εμφανίζεται ευνοϊκή για την επιστροφή προσφύγων.