Του Μενέλαου Μαλτέζου*
Στο άρθρο “Κρατικός Προϋπολογισμός 2025: Φορολογικές επιλογές και πολιτική απάτη”, παρουσιάζω πώς οι επιλογές της κυβέρνησης συντηρούν και διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες, με επίκεντρο την υπερβολική εξάρτηση από τους έμμεσους φόρους, την ψευδαίσθηση ενός «οικονομικού θαύματος» και την ανάγκη για δίκαιη και βιώσιμη οικονομική πολιτική.
Ο ΚΡΑΤΙΚΟΣ προϋπολογισμός του 2025, που η κυβέρνηση προβάλλει ως «επιτομή σύνεσης και δικαιοσύνης», αποτελεί έναν ακόμα κρίκο στη μακρά αλυσίδα πολιτικών που συντηρούν και εντείνουν την κοινωνική ανισότητα. Οι εξαγγελίες περί «οικονομικού θαύματος» και οι υπο- σχέσεις για φορολογικές ελαφρύνσεις αποκαλύπτουν βαθιές αντιφάσεις, πολιτι- κούς τακτικισμούς και τελικά τη διαιώνιση μιας άδικης φορολογικής πολιτικής. Ποιος πληρώνει την «επιτυχία»;
Η ανάλυση των βασικών αριθμών του προϋπολογισμού καταδεικνύει την ταξική διάρθρωση της φορολογικής πολιτικής:
Φορολογικά έσοδα: 69 δισ. ευρώ.
Εμμεσοι φόροι (ΦΠΑ και ειδικοί φόροι κατανάλωσης): 40 δισ. ευρώ (58%).
Αμεσοι φόροι (εισόδημα, επιχειρηματι- κά κέρδη): 25 δισ. ευρώ (36%).
Η υπερβολική εξάρτηση από τους έμμεσους φόρους (σχεδόν 6 στις 10 μονάδες εσόδων) επιβαρύνει δυσανάλογα τα λαϊκά
και μεσαία στρώματα. Ο ΦΠΑ και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης επιβάλλονται σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες αυξάνοντας το κόστος ζωής, ενώ πλήττουν τους φτωχότερους που καταναλώνουν το σύνολο σχεδόν του εισοδήματός τους.
Αντίθετα, οι άμεσοι φόροι, που συνδέονται άμεσα με τη φοροδοτική ικανότητα, αποτελούν
μικρότερο ποσοστό των εσόδων. Επιπλέον, οι πολιτικές ελαφρύνσεων στοχεύουν στη μείωση της φορολόγησης των υψηλότερων εισοδημάτων ενισχύοντας την ανισότητα.
Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη (24%), δεύτερη μόνο μετά τη Ρουμανία και την Ουγγαρία (27%). Παράλληλα, η έλλειψη διαφοροποιημένων συντελεστών για βασικά αγαθά καθιστά το ελληνικό φορολογικό σύστημα ιδιαίτερα αντιανα- πτυξιακό και κοινωνικά άδικο.
Φορολογικές επιλογές με ταξικό πρόσημο
Η πολιτική επιλογή να διατηρείται υψηλός ΦΠΑ αντί να μειωθεί, όπως έχουν προτείνει κόμματα της αντιπολίτευσης και άλλοι φορείς, βασίζεται στην επιχειρηματολογία ότι μια τέτοια μείωση θα προκαλούσε δημοσιονομική αστάθεια. Ωστόσο, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Κύπρος, έχουν μειώσει προσωρινά ή και μόνιμα τους συντελεστές ΦΠΑ στα βασικά είδη προκειμένου να προστατεύσουν τα νοικοκυριά από την πληθωριστική κρίση.
Η Κύπρος, το 2023, μείωσε τον ΦΠΑ σε βασικά είδη διατροφής και στην ενέργεια (ηλεκτρικό ρεύμα), δείχνοντας ότι η δημοσιονομική σταθερότητα μπορεί να συνδυαστεί με κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτές οι χώρες απέδειξαν ότι η μείωση του ΦΠΑ δεν αποτελεί δημοσιονομικό ρίσκο, αλλά εργαλείο άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η κυβέρνηση απορρίπτει μια τέτοια κίνηση, ενώ παράλληλα προωθεί φοροελαφρύνσεις που ευνοούν κυρίως τα υψηλότερα εισοδήματα και τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Η ψευδαίσθηση του «οικονομικού θαύματος»
Τα υπερπλεονάσματα που παρουσιάζει η κυβέρνηση ως απόδειξη επιτυχίας είναι στην πραγματικότητα το προϊόν:
Ακρίβειας: Οι αυξημένες τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών οδηγούν σε αυτόματη αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ.
Φορολογικής λεηλασίας: Τα νοικοκυριά, κυρίως τα φτωχότερα, καλούνται να καλύψουν τα δημοσιονομικά κενά μέσω αυξημένων έμμεσων φόρων.
Η κυβέρνηση αποδίδει την οικονομική της «επιτυχία» στη δημοσιονομική διαχείριση, παραγνωρίζοντας ότι η βελτίωση των αριθμών βασίζεται κυρίως σε εισοδηματικές θυσίες των πολιτών και όχι σε πραγματική ανάπτυξη.
Σημειώνεται, επίσης, ότι ο ελληνικός πληθωρισμός έχει σημαντικές δομικές αι- τίες, όπως το υψηλό κόστος ενέργειας και οι ανεπαρκείς έλεγχοι της αγοράς. Οι πολιτικές για την αντιμετώπισή του ήταν αποσπασματικές, με έμφαση σε προσωρινά επιδόματα, αντί για μακροπρόθεσμες λύσεις.
Προτεινόμενα μέτρα
Μείωση του ΦΠΑ και των έμμεσων φόρων
Δικαιότερη φορολόγηση εισοδημάτων και περιουσίας
Ενίσχυση του κοινωνικού κράτους
Αύξηση μισθών και υποστήριξη εργασίας 5. Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής
Δίκαιη ενεργειακή πολιτική
Στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρή- σεων (ΜΜΕ)
Συμπέρασμα
Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2025 αναπαράγει τις ίδιες ανισότητες και περιορίζει τη δυνατότητα των νοικοκυριών να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση. Αντί να επενδύσει σε πολιτικές που μειώ- νουν τις ανισότητες, στηρίζει την υπερφορολόγηση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ενισχύει τα προνόμια των ισχυρότερων στρωμάτων.
Η καταπολέμηση των ανισοτήτων και η δίκαιη κατανομή των βαρών αποτελούν προϋποθέσεις για κοινωνική συνοχή και βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν πολιτικές που θα δώσουν έμφαση στη φορολογική δικαιοσύνη, τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων και την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας.
* Οικονομολόγος, πρώην . μέλος της κεντρικής διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (Δημοσιεύθηκε στην Εφημ Συντακτών του Σαββατοκύριακου)