Εθισμός ανηλίκων στο Διαδίκτυο: Όλα τα μέτρα για την προστασία τους – Το αυστηρό μήνυμα Μητσοτάκη και οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης
Σημαντικό ρόλο θα πρέπει να παίξουν και οι πλατφόρμες, με τον πρωθυπουργό να τους ζητά να αναλάβουν τις ευθύνες τους για το καλό των παιδιών.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης απηύθυνε, μάλιστα, αυστηρή προειδοποίηση προς τις πλατφόρμες να συμμορφωθούν με τους ήδη υφιστάμενους περιορισμούς σε ό,τι αφορά στους ανηλίκους στο διαδίκτυο.
«Αναλάβετε τις ευθύνες σας. Έχετε ήδη βγάλει πάρα πολλά λεφτά από αυτό το οποίο κάνετε. Δεν χρειάζεται να βγάζετε λεφτά από τα παιδιά και τους εφήβους, όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτό το οποίο κάνετε είναι επικίνδυνο για την ψυχική τους υγεία», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μέσα από τις πρωτοβουλίες που πρόκειται να λάβει για το συγκεκριμένο ζήτημα επιδιώκει να βάλει την Ελλάδα σε θέση «οδηγού» σε ό,τι αφορά στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αύξηση του εθισμού των εφήβων στα social media είναι ραγδαία. Από το 7% που ήταν το 2018 έφτασε στο 11% το 2022. Την ίδια ώρα, το 12% των εφήβων διατρέχει κίνδυνο για εξάρτηση από διαδικτυακά παιχνίδια.
Parco.gov.gr, Kids Wallet και ρυθμιστικές κινήσεις της κυβέρνησης: Οι 3 άξονες της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο
Η Εθνική Στρατηγική Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο έχει ως κύριο στόχο να βοηθήσει τους γονείς και τους ανήλικους στην υπεύθυνη, λελογισμένη χρήση, προστατεύοντας τους νέους από βλαβερό περιεχόμενο και κακές ή εθιστικές πρακτικές, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνική ωρίμανση, την απόκτηση γνώσεων και την ψυχική υγεία τους.
Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι δεν αποσκοπεί στην απαγόρευση της πρόσβασης παιδιών και εφήβων στο διαδίκτυο, ούτε στη στέρηση των πληροφοριών, θετικών ερεθισμάτων και ευκαιριών που αυτό προσφέρει.
Σημειώνουν ότι η Εθνική Στρατηγική θα ξετυλιχτεί σε τρεις αλληλένδετους άξονες: την ενημέρωση γονέων και παιδιών, την ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων που θα είναι διαθέσιμα στους γονείς για την καλύτερη διαχείριση της πρόσβασης σε εφαρμογές και τέλος την υιοθέτηση ρυθμιστικών μέτρων σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλη ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση κενών που υπάρχουν στην υφιστάμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Αυτό το πλέγμα ενεργειών -προσθέτουν- θα λειτουργήσει συνδυαστικά με άλλες, συμπληρωματικές πρωτοβουλίες, όπως η απαγόρευση της χρήσης κινητού τηλεφώνου από μαθητές στα σχολεία και η εφαρμογή SAFE.YOUth.
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνουν, η Εθνική Στρατηγική εδράζεται στην αρχή ότι η υπεύθυνη χρήση δεν συνιστά μη χρήση ούτε ισοδυναμεί με απαγόρευση. Αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στον ρόλο τόσο των γονέων και κηδεμόνων όσο και των παιδιών, καθώς η αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τεχνικές ή ρυθμιστικές παρεμβάσεις, αλλά προϋποθέτει τη συνεργασία γονέων και παιδιών ώστε να υπάρξει απτό αποτέλεσμα.
Στον πρώτο άξονα περιλαμβάνεται η ιστοσελίδα parco.gov.gr, η οποία είναι ενεργή από σήμερα και θα παρέχει εύληπτες οδηγίες στους γονείς ώστε να αξιοποιούν εργαλεία γονικού ελέγχου που είναι προεγκατεστημένα στις περισσότερες συσκευές. Προβλέπεται επίσης ενημερωτική εκστρατεία κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025 για τους κινδύνους που ενέχει η υπερβολική χρήση του διαδικτύου, για δικαιώματα των χρηστών και για τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι γονείς. Τέλος, για την καλύτερη ευαισθητοποίηση των παιδιών, θα καθιερωθεί «Μέρα Ψηφιακής Πλοήγησης» στα σχολεία, με ποικίλες δραστηριότητες και διαφορετικά σημεία έμφασης κάθε φορά. Ο δεύτερος άξονας αφορά εργαλεία που προσφέρονται στους γονείς, με κυριότερο την εφαρμογή Kids Wallet, η οποία θα είναι διαθέσιμη για εγκατάσταση τον Απρίλιο του 2025. Αυτό το «ψηφιακό πορτοφόλι» των παιδιών θα συνδέεται με το Gov.gr Wallet του γονέα και θα είναι μία πολυδιάστατη δικλίδα ασφαλείας, όπου θα διατίθενται με απλό τρόπο, χωρίς σύνθετες διαδικασίες διάφοροι γονικοί έλεγχοι:
Η εφαρμογή θα επιτρέπει την αυτόματη πιστοποίηση της ηλικίας ενός παιδιού από online υπηρεσίες, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντλώντας με ασφάλεια πληροφορίες από αποθηκευμένα έγγραφα ταυτοποίησης
Θα δίνει στους γονείς τη δυνατότητα να εγκρίνουν τη χρήση εφαρμογών, αλλά και να συγκατατίθενται στη χρήση τους μόνο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Παραδείγματος χάρη, θα μπορούν να εμποδίσουν τη σύνδεση κατά τις ώρες του ύπνου, του φαγητού ή του σχολείου.
Τα παιδιά δεν θα μπορούν να απεγκαταστήσουν την εφαρμογή από τη συσκευή τους χωρίς τη συγκατάθεση του γονέα ή κηδεμόνα. Επιπλέον, το Kids Wallet θα λειτουργεί ως ψηφιακός «χαρτοφύλακας», όπου πέραν των στοιχείων ταυτότητας για την επιβεβαίωση της ηλικίας θα μπορούν να αποθηκευτούν κάρτες υγείας, πληροφορίες για συμμετοχή σε δραστηριότητες και άλλα έγγραφα.
Ο τρίτος άξονας αφορά στις ρυθμιστικές κινήσεις της κυβέρνησης. Περιέχει δύο βασικές πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες αναμένεται να υλοποιηθούν το τρίτο τρίμηνο του 2025:
Την καθιέρωση Ηλικίας Ψηφιακής Ενηλικίωσης στα 15 έτη. Αυτό σημαίνει ότι θα δοθεί η δυνατότητα σε γονείς ή κηδεμόνες, με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων που θα ενεργοποιήσει η κυβέρνηση, να ρυθμίζουν τη χρήση των υπηρεσιών του διαδικτύου και ιδίως των κοινωνικών δικτύων για τα παιδιά κάτω από αυτή την ηλικία. Ο έλεγχος της ηλικίας θα γίνεται από τους παρόχους και το αδιάβλητο θα διασφαλίζεται μέσω του Kids Wallet. Έτσι, δεν θα αρκεί μία «δήλωση» ηλικίας που θα μπορούσε να είναι ψευδής.
Την υποχρέωση όλων των κατασκευαστών συσκευών που διατίθενται στην Ελλάδα και συνδέονται στο διαδίκτυο να προεγκαθιστούν ή να παρέχουν πρόσβαση σε λογισμικό γονικού ελέγχου, το οποίο θα επιτρέπει τη ρύθμιση χρόνου χρήσης και πρόσβασης σε εφαρμογές.
Παράλληλα οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι θα γίνει σειρά ενεργειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ελλάδα θα παρουσιάσει έως τον Μάρτιο έναν Χάρτη Ψηφιακών Δικαιωμάτων των Παιδιών, όπου μεταξύ άλλων θα αναγνωρίζονται και θα κωδικοποιούνται νέα δικαιώματα για ανήλικους και ενήλικους χρήστες του διαδικτύου. Τα νέα δικαιώματα θα αποβλέπουν πρωτίστως στην αντιμετώπιση πρακτικών που δίνουν σε παρόχους εφαρμογών τη δυνατότητα να αναπτύσσουν εξατομικευμένα προφίλ χρηστών, τα οποία καλλιεργούν εθισμό και καθιστούν δύσκολη την απομάκρυνση από την οθόνη. Στη δέσμη των ελληνικών προτάσεων στην ΕΕ θα περιλαμβάνεται η πανευρωπαϊκή καθιέρωση της Ηλικίας Ψηφιακής Ενηλικίωσης στα 15.
Οι ελληνικές θέσεις θα υποστηριχθούν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με τις προτάσεις της η χώρα μας θα επιδιώξει επίσης την αντιμετώπιση διαπιστωμένων κενών στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία έχει μεν πρόνοιες για ανήλικους χρήστες στην Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act), δίχως όμως αυτές να καλύπτουν το σκέλος της προστασίας από εθιστικές πρακτικές και της διασφάλισης ενός υγιούς, φιλικού ψηφιακού περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα ετοιμάσει προτάσεις για την προγραμματισμένη αναθεώρηση του Digital Services Act και τη διαμόρφωση της νέας Πράξης Ψηφιακής Δικαιοσύνης (Digital Fairness Act) με τη συγκρότηση εθνικής ομάδας εργασίας. Όλες αυτές οι ενέργειες αποβλέπουν ταυτόχρονα στην έναρξη ουσιαστικού διαλόγου με τους παρόχους των πλατφορμών/ εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου και οι ίδιοι να λάβουν μέτρα ασφαλείας για τους ανήλικους και να βελτιώσουν το ψηφιακό περιβάλλον, ώστε να αποτρέπεται ο εθισμός και να φιλτράρεται καλύτερα το ακατάλληλο περιεχόμενο. Έτσι, η χώρα μας πρωτοστατεί στη διαμόρφωση ενός πλαισίου κανόνων που θα καλύπτει ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε αφενός να υιοθετηθούν κοινοί κανόνες και αφετέρου να καλυφθούν κενά που παρατηρούνται σήμερα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η καθολική απαγόρευση δεν αποτελεί λύση
«Το πρόβλημα νομίζω είναι πολύ σαφές και έχει να κάνει με την υπερβολική εξάρτηση, τον εθισμό, των παιδιών και των εφήβων από το διαδίκτυο, συγκεκριμένα από συγκεκριμένες εφαρμογές, τις οποίες κατά κανόνα τα παιδιά μας και οι έφηβοί μας τις βλέπουν στο κινητό τηλέφωνο», ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στο πλαίσιο της παρουσίασης της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο. Μάλιστα είχε συζήτηση με μία 16χρονη μαθήτρια σχετικά με τους άξονες και τους στόχους των παρεμβάσεων που υλοποιούνται ή δρομολογούνται, για την ανάγκη συμμετοχής γονέων και παιδιών στην προσπάθεια για υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου αλλά και αναφορικά με τους κινδύνους που εγείρει η αλόγιστη χρήση εφαρμογών, ιδίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Θέτοντας το πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής, ο πρωθυπουργός ανέφερε: «Χρόνια πολλά και να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας σε αυτή την εκδήλωση, η οποία απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι έχει προκαλέσει πάρα πολύ έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, κυρίως των γονιών που έχουν παιδιά, αλλά και των ίδιων των παιδιών και των εφήβων, για ένα πρόβλημα το οποίο όλοι το βλέπουμε μπροστά μας. Μέχρι τώρα, όμως, θα έλεγα ότι αδυνατούσαμε να βρούμε αποτελεσματικές πολιτικές για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε».
Αναφέρθηκε στην εικόνα των παιδιών κολλημένων σε ένα κινητό, ολίγον ως «ζόμπι» «τα οποία χάνουν την επαφή με τον κόσμο. Ανακαλύπτουμε στην πορεία ότι πολλά από τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν έντονα ψυχολογικά προβλήματα, διαφορετικά για τα κορίτσια, διαφορετικά για τα αγόρια: κατάθλιψη, απομόνωση, διάσπαση προσοχής -το πιο συνηθισμένο βίωμα το οποίο μας μεταφέρουν, τουλάχιστον, οι εκπαιδευτικοί μας. ‘Αρα, καταλαβαίνουμε ότι εδώ κάτι συμβαίνει, κάτι συμβαίνει το οποίο σαφώς είναι προβληματικό και το οποίο έχει να κάνει με την σκοτεινή πλευρά της τεχνολογίας».
Επεσήμανε ότι αφορμή για τη δική του ενασχόληση, «την πιο συστηματική ενασχόληση με το πρόβλημα αυτό, ήταν η ανάγνωση ενός βιβλίου φέτος το καλοκαίρι, το οποίο λέγεται «The Anxious Generation», το οποίο περιγράφει με πολύ, θα έλεγα, αντικειμενικό και τεκμηριωμένο τρόπο, τις επιπτώσεις αυτού του ψηφιακού εθισμού των παιδιών και των εφήβων. Και προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές για το πώς θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.
Είχα μάλιστα επιλέξει να αναφερθώ στο ζήτημα αυτό και στην ομιλία την οποία έκανα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Συνήθως από εκείνο το βήμα μιλάμε για τις μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις, θεώρησα όμως ότι ήταν μία ευκαιρία, σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο, να προτάξω την ανάγκη να υπάρχουν παρεμβάσεις για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα υπαρκτό πρόβλημα».
Στο σημείο αυτό υπογράμμισε διερωτώμενος αν «μπορεί η καθολική απαγόρευση των social media να είναι μία λύση; Αμφιβάλλω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αποτελεσματικό, γι’ αυτό και η στρατηγική την οποία επεξεργαζόμαστε θα έλεγα ότι είναι πολύ πιο προσαρμοσμένη στην ίδια την πραγματικότητα της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά και από τους εφήβους. Και ξεκινάει από τη βασική παραδοχή ότι πρέπει πρώτα και πάνω απ’ όλα να συζητήσουμε για το πρόβλημα.
Ποιοι να συζητήσουμε; Εμείς με τα παιδιά μας. ‘Αρα οι γονείς, οι οποίοι έχουν ένα πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης, να θέσουν τα απαραίτητα όρια στα παιδιά τους, όπως θέτουν όρια καθ’ όλη τη διάρκεια της ανατροφής των παιδιών. Αυτή είναι ουσιαστικά μία διαδικασία που όλοι όσοι έχουμε παιδιά την γνωρίζουμε πολύ καλά. Να δούμε ποιος μπορεί να είναι ο ρυθμιστικός και εκπαιδευτικός ρόλος τους κράτους, να εντάξουμε την Ελλάδα στα πλαίσια των ευρωπαϊκών πολιτικών και βέβαια, φυσικά, να θέσουμε και τις εταιρείες τεχνολογίας προ των συγκεκριμένων ευθυνών τους, διότι έχουν πολύ συγκεκριμένες ευθύνες για έναν απλό λόγο -και επιτρέψτε μου, να μην «μασήσω» τα λόγια μου- οι αλγόριθμοι των εταιρειών αυτών είναι έτσι σχεδιασμένοι ώστε να μεγιστοποιούν τον χρόνο τον οποίο περνάμε μπροστά από την οθόνη.
Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα παιδιά, ισχύει για όλους μας. Για σκεφτείτε πόσοι από σας στην διάρκεια αυτής της παρουσίασης κοιτάξατε το κινητό σας. Για να δω, για να κάνουμε λίγο και εμείς την αυτοκριτική μας, για να μην λέμε ότι το πρόβλημα αφορά μόνο τα παιδιά και τους εφήβους. ‘Αρα, οι αλγόριθμοι αυτοί είναι σχεδιασμένοι γι’ αυτόν τον σκοπό και γι’ αυτόν σκοπό μόνο: για να ενθαρρύνουν αυτό που λέμε το συνεχές «scrolling». Κάθεσαι μπροστά, βλέπεις ένα βίντεο, βλέπεις το επόμενο βίντεο, βλέπεις το μεθεπόμενο. Δεν πολυκαταλαβαίνεις ακριβώς τι κάνεις εκείνη την στιγμή, αλλά μπαίνεις σε μια ζώνη εξάρτησης, την οποία νομίζω ότι όλοι την αντιλαμβανόμαστε γιατί λίγο-πολύ έχει συμβεί σε όλους μας.
Αυτό το οποίο παρουσιάζουμε ως ένα πρόβλημα εθισμού για τα παιδιά και τους εφήβους αφορά ουσιαστικά τους πάντες, γιατί έτσι είναι σχεδιασμένες αυτές οι πλατφόρμες να λειτουργούν.
Γιατί, όμως, μας ενδιαφέρουν περισσότερο τα παιδιά και οι έφηβοι; Για δύο λόγους: πρώτον, διότι η προστασία της παιδικής ψυχής, της παιδικότητας, είναι μια υποχρέωση που δεν είναι απλά συνταγματικά κατοχυρωμένη, αλλά αυτονόητη υποχρέωση μιας κοινωνίας απέναντι στα νεότερα μέλη. Και γιατί, προφανώς, ο παιδικός και ο εφηβικός εγκέφαλος ακόμα διαμορφώνεται, άρα, οι όποιες παρεμβάσεις γίνουν σε αυτές τις κρίσιμες ηλικίες ως προς την εγκεφαλική λειτουργία, είναι πολύ πιθανόν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών και των εφήβων όταν μεγαλώσουν.
Γι’ αυτό, λοιπόν, απαιτείται παρέμβαση ειδικά γι’ αυτές τις ηλικίες. Φαντάζομαι θα μπορούμε να μιλήσουμε στη συνέχεια λίγο περισσότερο γι’ αυτές τις παρεμβάσεις, αλλά με ενδιαφέρει να ακούσω και από την ίδια την Λυδία πώς ακούει όλη αυτή την κουβέντα και αν τώρα σου λέει, «τι είναι αυτοί οι τύποι εδώ που έρχονται, που θέλουν να μου βάλουν περιορισμό σε αυτά τα οποία κάνω εγώ», ή αν κάπου καταλαβαίνεις ότι υπάρχει ένα θέμα.
Δεν θέλω να υποκαταστήσω τις ερωτήσεις που θα κάνεις, αλλά αυτό θα με ενδιέφερε να καταλάβω από μια έφηβη 16 χρονών».
Εξηγώντας συνοπτικά πτυχές και άξονες της Εθνικής Στρατηγικής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε:
«Καταρχάς, να αποσαφηνίσουμε ότι η στρατηγική για την οποία μιλήσαμε σήμερα θα εκδηλωθεί σε διάφορα βήματα.
Το πρώτο το οποίο κάνουμε είναι να ενημερώσουμε τους γονείς, αλλά και τα παιδιά, για τις υφιστάμενες δυνατότητες γονικού ελέγχου, parental controls, που ήδη υπάρχουν σήμερα στα κινητά και τις οποίες πάρα πολλοί γονείς πολύ απλά δεν γνωρίζουν. Αυτό είναι η ιστοσελίδα parco.gov.gr, την οποία πραγματικά αξίζει τον κόπο να την ψάξετε λίγο περισσότερο. Νομίζω ότι ειδικά αν είστε γονείς, θα μάθετε πολλά περισσότερα γι’ αυτά τα οποία μπορείτε να κάνετε σήμερα.
Η αμέσως επόμενη εφαρμογή, που είναι το Kids Wallet, που ευελπιστώ ότι θα είναι και μία εφαρμογή η οποία ενδεχομένως να τύχει και ευρύτερης ευρωπαϊκής αποδοχής, απλοποιεί τον τρόπο με τον οποίον θα μπορούμε να παρέμβουμε ως προς τον έλεγχο περιορισμού της χρήσης συγκεκριμένων πλατφορμών, δηλαδή πότε μπορείς να έχεις πρόσβαση και σε ποιες πλατφόρμες.
Αυτό είναι κάτι το οποίο ο γονιός μπορεί και πρέπει να το ελέγχει, διότι εδώ έχουμε δύο προβλήματα, νομίζω το είπες πολύ σωστά, πόσο χρόνο περνάμε στο κινητό, γιατί ο χρόνος είναι πεπερασμένος, και τι βλέπουμε στο κινητό. Το πόσο χρόνο περνάμε στο κινητό είναι πιο εύκολο να το ελέγξουμε από το τι βλέπουμε στο κινητό.
Ας πούμε, είναι απολύτως λογικό αυτό το οποίο λες, το κινητό πρέπει να είναι έξω από το δωμάτιό του όταν κοιμάται το παιδί. Μας το λένε όλοι οι επιστήμονες. Αυτό αφορά και τους γονείς βέβαια, δεν αφορά μόνο τα παιδιά.
‘Αρα, το να περιορίζει, ας πούμε, κανείς χρονικά τα λεπτά ή τις ώρες που ένα παιδί θα είναι στις πλατφόρμες, θεωρώ ότι είναι ένα πολύ λογικό πρώτο βήμα. Γιατί μετά η ευθύνη περνάει στο παιδί: «έχεις μία ώρα», ας πούμε, «την ημέρα για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», να την κατανείμεις όπως θέλεις, αλλά να ξέρεις ότι μετά από τη μία ώρα τέλειωσε.
Και αν ζητήσεις από το γονιό, γιατί ακούω κι αυτή την κριτική «μα θα φέρετε τα παιδιά σε αντιπαράθεση με τους γονείς», μα όποιος έχει μεγαλώσει παιδιά γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή η αντιπαράθεση δεν είναι διαφορετική από τα όρια τα οποία βάζουμε πάντα στα παιδιά μας όταν μας ζητάνε κάτι παραπάνω από αυτό το οποίο πιστεύουμε ότι πρέπει να κάνουν και τους λέμε «όχι».
Πρέπει να λέμε «όχι» και στα παιδιά μας, αλλά δεν μπορούμε να αποποιηθούμε αυτή την ευθύνη. Διότι προσέξτε εδώ τον παραλογισμό, οι γονείς τελικά καταλήγουν να χρησιμοποιούν το κινητό και ειδικά το smartphone για έναν βασικό λόγο: αυτός είναι να παρακολουθούν πού είναι τα παιδιά τους. ‘Αρα, θέλουν να ξέρουν πού είναι τα παιδιά τους όταν είναι έξω αλλά δεν ενδιαφέρονται για το τι κάνουν τα παιδιά τους όταν είναι στο κινητό ή όταν είναι μέσα στο σπίτι. Αυτό είναι το δεύτερο βήμα, λοιπόν, που είναι το Kids Wallet.
Και μετά, βέβαια, επειδή είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς την Ελλάδα να είναι μια «νησίδα» σε έναν ευρωπαϊκό «ωκεανό», με πολύ διαφοροποιημένη πολιτική από την υπόλοιπη Ευρώπη, νομίζω ότι πολύ μεγάλη πρόκληση της επόμενης μέρας είναι ουσιαστικά πώς θα πιέσουμε τις πλατφόρμες τις ίδιες να σχεδιάζουν τις εφαρμογές αυτές λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της παιδικής και της εφηβικής χρήσης.
Ήδη αρχίζουν και το κάνουν. Το Instagram, αντιλαμβανόμενο την πίεση την οποία θα δεχθεί, αρχίζει και δημιουργεί ειδικούς λογαριασμούς για εφήβους, υπό την προϋπόθεση πάντα ότι θα δηλώσεις βέβαια ότι είσαι έφηβος. Αυτό μας ξαναφέρνει από την πίσω πόρτα στην συζήτηση του τρόπου με τον οποίο θα επιβεβαιώσουμε την πραγματική ηλικία του χρήστη. Αλλά καταλαβαίνουν και οι πλατφόρμες ότι εδώ θα αυξηθεί πολύ η πίεση.
Και ουσιαστικά η μεγάλη πρόκληση για μένα είναι πώς «σπας» τον φαύλο κύκλο αυτού του doomscrolling. Πώς, δηλαδή, κάποια στιγμή μπαίνει ένα φρένο και λες, «ρε παιδί μου, είδα δύο, τρία βίντεο, ας πούμε, τώρα στοπ. Πάμε παρακάτω». Ή «κάνε κάτι άλλο». Ή, στην περίπτωση που έχουμε θέσει χρονικό όριο, «τελείωσε ο χρόνος και δεν έχει άλλο. Αύριο έλα πάλι να συνεχίσεις αυτή την ωραία συνήθεια».
‘Αρα, βεβαίως υπάρχει ρόλος για την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στο να προτάξουμε τεχνολογικές λύσεις. Αυτή η προσπάθεια την οποία κάνουμε εμένα μου θυμίζει λίγο την προσπάθεια που είχαμε κάνει με το ψηφιακό πιστοποιητικό COVID, όπου εμείς πάλι πρωταγωνιστήσαμε και ουσιαστικά το σχεδιάσαμε και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από όλη την Ευρώπη. Ενδεχομένως να μπορέσουμε να προτείνουμε και τεχνολογικές λύσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Και βέβαια, μετά πρέπει να δούμε και τα κανονιστικά ζητήματα, τα οποία αφορούν και τα δικαιώματα και την καινούργια νομολογία η οποία ενδεχομένως μπορεί να αναπτυχθεί εντός ευρωπαϊκού, θα έλεγα, νομικού περιβάλλοντος για τα πραγματικά δικαιώματα των παιδιών.
Ήδη έχουμε ένα πρόπλασμα ευρωπαϊκό νομοθετικό, που είναι το Digital Services Act, το οποίο, παραδείγματος χάρη, απαγορεύει στις πλατφόρμες να κάνουν tracking τα παιδιά για λόγους διαφήμισης.
Αλλά, πάλι, και αυτό προϋποθέτει ότι ξέρεις ότι ο χρήστης είναι παιδί. Η αλήθεια είναι ότι το ξέρουν οι πλατφόρμες πάρα πολύ καλά αν ο χρήστης είναι παιδί, γιατί γνωρίζουν πολύ καλά τα πάντα για τους χρήστες τους, με βάση το προφίλ των ενδιαφερόντων τους.
Αλλά πιστεύω ότι η Ευρώπη θα παίξει έναν μεγαλύτερο κανονιστικό ρόλο, να πιέσει τις μεγάλες αμερικανικές πλατφόρμες για ευρύτερες παρεμβάσεις.
Και εδώ, βέβαια, επιτρέψτε μου και μια ευρύτερη παρατήρηση, πιο γεωπολιτική. Βλέπετε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδεχομένως πηγαίνουν σε μία πολιτική όπου ουσιαστικά ο κόσμος της τεχνητής νοημοσύνης θα βαίνει προς μεγαλύτερη απορρύθμιση κι όχι προς μεγαλύτερη ρύθμιση. Πολλοί εκ των υποστηρικτών του εκλεγμένου Προέδρου ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται και αυτός ήταν ενδεχομένως και ο λόγος που τον στήριξαν εξ αρχής.
Η Ευρώπη εδώ θα πρέπει να παίξει άμυνα, χωρίς να πάμε σε υπερβολική ρύθμιση. Να προσδιορίσει ένα πλαίσιο υποχρεώσεων και δικαιωμάτων, με το μυαλό μας, πρώτα και πάνω απ’ όλα, στα δικαιώματα των παιδιών και των εφήβων.
Εμείς, ως χώρα, με τη Στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνης, νομίζω το έχουμε κάνει. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα κανονιστικό πλαίσιο το οποίο να είναι θετικό προς τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ταυτόχρονα να θέτει και πλαίσια και όρια και να αντιμετωπίζει τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της αναδυόμενης τεχνολογίας με έναν τρόπο που, πρώτα και πάνω απ’ όλα, θα είναι ανθρώπινος και αποτελεσματικός.
Και όλα αυτά ξεκινούν από τη σωστή ενημέρωση των γονιών, των καθηγητών και των δασκάλων, των ειδικών της ψυχικής υγείας, οι οποίοι πολλοί μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με τα ζητήματα αυτά και με το να εξηγήσουμε πάνω απ’ όλα στα παιδιά ότι για τη μεγάλη απόλαυση, τελικά, δεν υπάρχει υποκατάστατο του να αθληθείς, να βγεις έξω, να έχεις πραγματικές επαφές με τις φίλες σου και με τους φίλους σου, να κάνεις κάτι δημιουργικό στο σχολείο ή εκτός σχολείου.
Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμος στην όλη μαθησιακή διαδικασία, αλλά δεν μπορεί ποτέ να είναι το υποκατάστατο των πραγματικών εμπειριών. Διότι αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή: ο ψηφιακός κόσμος είναι το υποκατάστατο των πραγματικών εμπειριών.
Γιατί, πολύ απλά, όταν περνάς τόσο χρόνο κολλημένος σε μία πλατφόρμα, που δεν σου προσφέρει και τελικά τίποτα ουσιαστικό: ούτε γνώσεις σου δίνει, ούτε παραπάνω πληροφορία σου προσφέρει, ούτε σε βοηθάει στο να αναπτύξεις κάποιες από τις δεξιότητες που είναι τόσο απαραίτητες για τα παιδιά και τους εφήβους μας.
‘Αρα, πιστεύω ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία να παίξουμε έναν ρόλο ευρύτερο, πέραν δηλαδή των ορίων της πατρίδας μας, σε ευρωπαϊκό και τεχνολογικό αλλά και κανονιστικό πλαίσιο, διότι τα ζητήματα αυτά απασχολούν τους πάντες. Κι αν κρίνω από το ενδιαφέρον των γονιών αλλά και των παιδιών, απασχολούν πάρα πολύ και την ελληνική κοινωνία».
Στη συνέχεια ο πρωθυπουργός ανέλυσε τις επιπτώσεις από την αλόγιστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και δήλωσε:
«Να πούμε ότι το Instagram έχει πολύ ενδιαφέρον διότι, ειδικά για τα κορίτσια, δημιουργεί αυτόματες συγκρίσεις με πρότυπα τα οποία ενδεχομένως και αυτά μπορεί να είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Έρχεται ένα κορίτσι τώρα και σου λέει «τι είναι αυτή η καλλονή», η οποία δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Ή πόσα likes παίρνει, αν εγώ κάνω κάτι ωραίο και παίρνω τρία likes και ο άλλος παίρνει πενήντα, τι σημαίνει αυτό για εμένα τελικά;
Γι’ αυτό και νομίζω ότι, επιστημονικά πια, είναι αρκετά τεκμηριωμένο ότι τέτοιου είδους εξαρτήσεις δημιουργούν, ειδικά στα κορίτσια, σημαντικές παράπλευρες επιπτώσεις, που έχουν κυρίως να κάνουν με την αυτοεκτίμησή τους. Στα αγόρια μπορεί οι επιπτώσεις να είναι λίγο διαφορετικές, αλλά κι εκεί πολύ συχνά άκρως προβληματικές.
Και βέβαια, να πούμε και μια κουβέντα για το TikTok, το οποίο και εγώ έχω χρησιμοποιήσει για λόγους πολιτικής επικοινωνίας και γνωρίζω πολύ καλά τη δύναμή του, ότι εδώ υπάρχουν και άλλα ζητήματα τα οποία πηγαίνουν πολύ πέρα από τις επιπτώσεις στη ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον δουλεύουν αυτοί οι αλγόριθμοι, τις παρεμβάσεις που ενδεχομένως μπορούν να γίνουν στην ίδια την εκλογική διαδικασία.
Είδαμε πρόσφατα αυτό το οποίο συνέβη στη Ρουμανία, όπου ένας απίθανος υποψήφιος, από το πουθενά, μόνο μέσω του TikTok κατέληξε να αποκτήσει τόση δημοσιότητα ώστε να έρθει πρώτος σε μια εκλογή η οποία στη συνέχεια ακυρώθηκε.
Το λέω για να εξηγήσω την περιπλοκότητα αυτού του ψηφιακού κόσμου τον οποίον πρέπει να διαχειριστούμε. Βέβαια, ακόμα δεν έχουμε ακουμπήσει τα ζητήματα των επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης στις ικανότητες τις οποίες πρέπει να έχει ένα παιδί και ένας έφηβος καθώς μεγαλώνει.
Διότι αν σήμερα έχουμε πρόβλημα διάσπασης προσοχής, άρα τα παιδιά δυσκολεύονται να διαβάσουν ένα μεγάλο κείμενο, άρα δυσκολεύονται να διαβάσουν, για σκεφτείτε λίγο τι συμβαίνει ήδη σήμερα όταν το γράψιμο υποκαθίσταται από εφαρμογές οι οποίες μπορούν να παράγουν ένα κείμενο το οποίο θα έχει πολύ μεγάλη δυσκολία ένας δάσκαλος, ένας καθηγητής να καταλάβει ότι είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης.
‘Αρα, αν καταλήξουμε να έχουμε δυσκολία στο να διαβάζουμε, επειδή δεν μπορούμε να συγκεντρωνόμαστε, και να γράφει τις εκθέσεις μας το κάθε ChatGPT, καταλαβαίνουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται ο ίδιος ο εγκέφαλος των παιδιών και των εφήβων, ότι έχουν γίνει ουσιαστικές παρεμβάσεις στην ίδια την διαδικασία με την οποία μαθαίνετε και αναπτύσσετε εκείνες τις δεξιότητες και απορροφάτε εκείνες τις γνώσεις που θα σας είναι απαραίτητες στη συνέχεια της ζωής σας.
Και ναι, τα εργαλεία τα τεχνολογικά είναι πάρα πολύ χρήσιμα. Εγώ χρησιμοποιώ μονίμως αυτό το παράδειγμα, γιατί προσπαθώ να θυμηθώ πώς ήμουν εγώ στη δική σας την ηλικία και θυμάμαι ότι στα 23 μου αποφάσισα να ξεκινήσω με το αυτοκίνητό μου και με έναν φίλο μου να διασχίσουμε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, από τη Δυτική Ακτή έως την Ανατολική Ακτή. Διέσχισα τις Ηνωμένες Πολιτείες με χάρτη, όπως πολλοί από εμάς, κάτι το οποίο φαίνεται την εποχή του Google Maps αδιανόητο.
Έλα ντε, όμως, που το ανθρώπινο μυαλό είναι προγραμματισμένο να μπορεί να προσανατολίζεται και να πρέπει να προσανατολίζεται σε συνθήκες δύσκολες και αυτή την ικανότητα πια την έχουμε απωλέσει, γιατί τη θεωρούμε παντελώς περιττή. Δεν ξέρουμε, μπορεί να μην έχει καμία σημασία τελικά, αλλά μπορεί και να έχει.
Πολλαπλασιάστε το αυτό τώρα επί 10 ή επί 100 για να διαπιστώσουμε ότι αυτή τη στιγμή ουσιαστικά διεξάγεται ένα τεράστιο πείραμα με τους εγκεφάλους των παιδιών και των εφήβων μας, χωρίς αυτό -μέχρι τουλάχιστον πολύ πρόσφατα- να μας απασχολεί. Και αυτό πρέπει να σταματήσει με κάποιον τρόπο ή, αν μη τι άλλο, χρειάζεται μία αντίδραση και θέλω η Ελλάδα σε αυτό να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο».
Στο κλείσιμο της συζήτησης ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλησε να περάσει ορισμένα μηνύματα:
«Πρώτον, επιλέξαμε να κάνουμε αυτή την εκδήλωση στις 30 Δεκεμβρίου ακριβώς γιατί θέλω να είναι ένα αντικείμενο συζήτησης στα Πρωτοχρονιάτικα τραπέζια. Και επειδή πολλές φορές κάνουμε δεσμεύσεις για το πώς θέλουμε να δούμε τη ζωή μας τον επόμενο χρόνο σε αυτά τα τραπέζια, ας λάβουμε υπόψη μας αυτά τα οποία είπαμε.
Πρώτον, γονείς μπείτε και βάλτε τα parental controls τα οποία έχετε τη δυνατότητα σήμερα να βάλετε και κάντε αυτή τη συζήτηση με τα παιδιά σας.
Δεύτερον, για τα παιδιά αντιληφθείτε ότι δεν πάμε να βάλουμε καθολικούς περιορισμούς που θα σας βρουν αντίθετους, αλλά δείτε το ως μία διαδικασία που θα σας ξαναδώσει τη δυνατότητα να κάνετε πράγματα τα οποία εσείς οι ίδιοι ξέρετε ότι σας κάνουν χαρούμενους, πλην όμως από συνήθεια και από εθισμό καταλήγετε τελικά να ξοδεύετε περισσότερο χρόνο σε ουσιαστικά άχρηστες συνήθειες, που δεν σας δίνουν πραγματική χαρά.
Και, τρίτον, και προς τις μεγάλες εταιρείες, τις μεγάλες πλατφόρμες: αναλάβετε τις ευθύνες σας. Έχετε βγάλει ήδη πάρα πολλά λεφτά από αυτό το οποίο κάνετε. Δεν χρειάζεται να βγάζετε λεφτά και από τα παιδιά και από τους εφήβους, όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτό το οποίο κάνετε είναι επικίνδυνο για την ψυχική τους υγεία».
Παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον εθισμό στο διαδίκτυο – Οι τοποθετήσεις των αρμόδιων υπουργείων
Στη διάρκεια της εκδήλωσης, παρουσιάστηκαν στοιχεία για τον εθισμό στο διαδίκτυο, ακολούθησε σε πάνελ συζήτηση ειδικών σχετικά με τη διαχείριση και την αντιμετώπιση του φαινομένου και σύντομη παρουσίαση των σχετικών δράσεων των υπουργείων Υγείας, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, από την πολιτική ηγεσία τους, ενώ στο τέλος ο πρωθυπουργός συζήτησε με μαθήτρια 16 ετών για την οπτική των συνομήλικων της ως προς τον εθισμό στο διαδίκτυο.
Δημήτρης Παπαστεργίου: Η απαγόρευση δεν είναι λύση
Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου, αναλύοντας την Εθνική Στρατηγική, εξήγησε τη λειτουργία της πλατφόρμας parco.gov.gr που είναι διαθέσιμη από το μεσημέρι της Δευτέρας και περιλαμβάνει βασικές οδηγίες για τη ρύθμιση του γονικού ελέγχου στις κινητές συσκευές των παιδιών, είτε τρέχουν σε iOS είτε σε Android. Ανακοίνωσε επίσης το Kids Wallet, την εφαρμογή που θα τεθεί σε λειτουργία την ερχόμενη άνοιξη, μέσω της οποίας θα δίνεται η δυνατότητα επιβεβαίωσης της ηλικίας του χρήστη. Στόχος είναι το Kids Wallet να αποτελέσει το μέσο επιβεβαίωσης της ηλικίας σε εθνικό επίπεδο.
Παράλληλα, το Kids Wallet θα έχει προεγκατεστημένες λειτουργίες γονικού ελέγχου. Συγκεκριμένα, προκειμένου η προστασία των ανηλίκων να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει:
– Το Kids Wallet να εγκατασταθεί στις συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά
– Να το ενεργοποιήσουν οι γονείς, χωρίς τη βοήθεια των οποίων κανένα μέτρο δεν μπορεί να επιτύχει
– Οι πλατφόρμες ψηφιακού περιεχομένου να ενεργοποιήσουν λειτουργίες πιστοποίησης ηλικίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο
«Για την αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο επιλέγουμε την οδό του διαλόγου με τους γονείς, τους καθηγητές, τα παιδιά. Η απαγόρευση δεν είναι λύση και ερχόμαστε εμείς ως κράτος να παρέμβουμε, καθώς η τεχνολογία βάζει νέους όρους στη ζωή μας. Ερχόμαστε να σταθούμε δίπλα σε γονείς και παιδιά, δίνοντάς τους τα σωστά εργαλεία έτσι ώστε να αξιοποιούμε τα οφέλη της τεχνολογίας, ενώ ταυτόχρονα προστατευόμαστε από τους κινδύνους της. Η επιτυχία προϋποθέτει ότι οι γονείς θα ασχοληθούν προσωπικά με ζητήματα εθισμού στο διαδίκτυο. Ως κράτος και ως χώρα προτείνουμε λύσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο, όπως έχει ήδη κάνει ο πρωθυπουργός και μεταδίδουμε το μήνυμα ότι η ζωή είναι εκεί έξω», τόνισε ο κ. Παπαστεργίου.
Σοφία Ζαχαράκη: Ο Χάρτης Ψηφιακών Δικαιωμάτων θα φέρει τα παιδιά σε ένα ασφαλή ψηφιακό κόσμο
«Στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, έχουμε ήδη φέρει στον δημόσιο διάλογο την αξία που έχει η συμβουλευτική γονέων. Η εφαρμογή της συμβουλευτικής είναι και στις άμεσες δικές μας προτεραιότητες, στο πλαίσιο της υποστηρικτικής, αλλά και της προληπτικής δράσης που οφείλουν να έχουν οι κοινωνικές μας υπηρεσίες. Η συμβουλευτική γονέων έχει έναν κρίσιμο ρόλο να διαδραματίσει. Οι γονείς χρειάζονται εργαλεία για να κατανοούν, όχι μόνο πώς να θέτουν όρια στη χρήση του διαδικτύου, αλλά και πώς να αναπτύσσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους», τόνισε χαρακτηριστικά η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στον Χάρτη Ψηφιακών Δικαιωμάτων των Παιδιών, ο οποίος όπως χαρακτηριστικά είπε, «είναι ο δρόμος που θα φέρει τα παιδιά μας στο επίκεντρο ενός ασφαλούς ψηφιακού κόσμου. Πρόκειται για μια σειρά δικαιωμάτων που αφορούν την προστασία της ιδιωτικότητας και της αποτροπής στοχοποίησης, την πρόσβαση σε εξατομικευμένο περιεχόμενο που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού, αλλά και σε πλατφόρμες που σχεδιάζονται με γνώμονα την ισότητα, την προσβασιμότητα και την ασφάλεια» κατέληξε η υπουργός.
Ζέττα Μακρή: Χρειάζεται αγάπη για την τεχνολογία, αλλά και όρια
Η υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Ζέττα Μ. Μακρή, τόνισε ότι είναι σημαντικό για τη χώρα να υπάρχει ελληνική λύση σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός από το βήμα του ΟΗΕ και σχετικά με τις δράσεις του ΥΠΑΙΘΑ ανέφερε: «Στο υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, υποστηρίζουμε την τεχνολογία ως ένα ισχυρό εργαλείο για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας χωρίς να παραγνωρίζουμε το μέτρον άριστον. Η σχολική χρονιά ξεκίνησε με την απαγόρευση της εμφανούς κατοχής και της χρήσης κινητών τηλεφώνων στα σχολεία. Το μέτρο έχει αποδώσει γιατί το έχουν αγκαλιάσει εκπαιδευτικοί και οικογένειες. Προχωρήσαμε, επίσης, σε ακόμα μια πρωτοβουλία, αποτέλεσμα της συνεργασίας του υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη με τον πρόεδρο της Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων Κωνσταντίνο Μενουδάκο. Υλικό που θα δώσει ο φορέας για την ασφαλή πλοήγηση θα ενταχθεί, με τη μορφή παιχνιδιού, στο μάθημα της Πληροφορικής, ενώ από την επόμενη χρονιά το υλικό θα αυτό θα λειτουργήσει πιο συντεταγμένα και γενικευμένα».
Και κατέληξε: «Σημαντική και η συνεργασία με την Google μέσω του προγράμματος Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου, που υλοποιείται ήδη τρία χρόνια στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Το σύνολο των μέτρων που λαμβάνονται στην κατεύθυνση της καταπολέμησης του εθισμού των παιδιών στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την προστασία τους σε αυτό το περιβάλλον, προϋποθέτουν την ενεργό στήριξη της οικογένειας».
Δημήτρης Βαρτζόπουλος: Ιδρύουμε εντός του 2025, Μονάδες Ολικής Φροντίδας Ψυχικής Υγείας, για την αντιμετώπιση του φαινομένου
«Είναι πράγματι μια μεγάλη πρόκληση για το κοινωνικό κράτος να προσφέρει στον γονέα, πέραν από το απαραίτητο νομικό πλαίσιο και την απαραίτητη εργαλειοθήκη, μια όσο το δυνατόν πιο εξειδικευμένη, πιο εξατομικευμένη γνώση και βοήθεια. Αυτό θα το επιδιώξουμε με ειδική πρόβλεψη στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη της τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης ψυχικής υγείας 10306 για μια όσον το δυνατόν πιο εύληπτη και ευρεία ενημέρωση των γονέων», είπε ο υφυπουργός Υγείας Δημήτρης Βαρτζόπουλος, κατά την τοποθέτησή του, ενώ ανακοίνωσε την ίδρυση Μονάδων Ολικής Φροντίδας Ψυχικής Υγείας για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
«Πέραν από την κινητοποίηση όλου του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για την αντιμετώπιση του φαινομένου, σε στενή συνεργασία με το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής ιδρύουμε από το ΕΣΠΑ, εντός του 2025, Μονάδες Ολικής Φροντίδας Ψυχικής Υγείας, με πρόβλεψη Κέντρων Υποστήριξης της Οικογένειας σε κάθε περιφέρεια, που θα παρέχουν ειδικές, δια ζώσης υπηρεσίες και σε αυτόν τον τομέα. Ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων θα οργανώσει πρόσβαση σε προγράμματα απεξάρτησης από το διαδίκτυο, το ταχύτερο δυνατόν, σε όλη την χώρα. Για την όσον το δυνατόν πιο ευρεία ευαισθητοποίηση αλλά και διασύνδεση των υπηρεσιών, συνεργαζόμαστε με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, για να υπάρξει ειδική θεματική για το διαδίκτυο στην Πρωτοβουλία του για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων, που απευθύνεται στους λειτουργούς υγείας, εκπαίδευσης, κοινωνικών υπηρεσιών και δικαιοσύνης· μια πρωτοβουλία, που υλοποιείται ήδη, σε πολύ στενή συνεργασία με το υπουργείο Υγείας».
Οι αντιδράσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης
Κριτική στο σχέδιο της κυβέρνησης άσκησαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Τους βασικούς άξονες της πολιτικής του για ένα ασφαλές ψηφιακό μέλλον για τα παιδιά, παραθέτει το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ με αφορμή την παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο, από τον πρωθυπουργό.
Συγκεκριμένα, σε κοινή ανακοίνωσή τους, ο Απόστολος Πάνας, υπεύθυνος του ΚΤΕ Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ο Τομέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, σχολιάζουν ότι «η σημερινή αναγνώριση από την κυβέρνηση της ανάγκης προστασίας των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο έρχεται με μεγάλη καθυστέρηση» και πως «οι εξαγγελίες για την Εθνική Στρατηγική Προστασίας των ανηλίκων από τον εθισμό στο διαδίκτυο, αποτελούν ένα πρώτο βήμα που απαιτεί ουσιαστική σύνδεση με το υπάρχον ευρωπαϊκό και θεσμικό πλαίσιο, που εδώ και χρόνια έχει θέσει τις βάσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων του διαδικτύου».
Σημειώνουν ότι για το ΠΑΣΟΚ «αποτελεί προτεραιότητα η διαμόρφωση ενός ασφαλούς και συμπεριληπτικού ψηφιακού μέλλοντος για τη νέα γενιά, η αντιμετώπιση του διαδικτυακού εθισμού και η προστασία των ανηλίκων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης». Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «η Ελλάδα, μέσω του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για ένα Καλύτερο Διαδίκτυο για τα Παιδιά (BIK+, European strategy for a Better Internet for Kids), είχε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε μέτρα όπως η ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας, οι μηχανισμοί επαλήθευσης ηλικίας και η υποστήριξη της ψυχικής υγείας των ανηλίκων μέσω πρωτοβουλιών ενημέρωσης και στήριξης των γονέων και των εκπαιδευτικών». Τονίζεται ότι «ωστόσο, μέχρι τώρα η κυβέρνηση δεν προχώρησε έγκαιρα με τις απαραίτητες δράσεις και πολιτικές για την προστασία των παιδιών, παρά τις αυξανόμενες προκλήσεις, ενώ παράλληλα δαπανούνται από την κυβέρνηση εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε έργα πληροφορικής χωρίς την πρόβλεψη για ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων συνολικά στους πολίτες».
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής σημειώνει ότι δεσμεύεται να ανοίξει «έναν ουσιαστικό διάλογο με τη συμμετοχή μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικών, ώστε να εξειδικεύσουμε πρακτικές που θα προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις».
Βασικοί άξονες της πολιτικής του είναι:
«-Συνεργασία με τις ψηφιακές πλατφόρμες για ασφαλείς διαδικτυακές πρακτικές.
-Ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
-Ειδικές Γραμμές Βοήθειας ανά Περιφέρεια για υποστήριξη σε παιδιά και γονείς, που θα παρέχουν συμβουλές και καθοδήγηση για ζητήματα διαδικτυακής ασφάλειας.
-Καθιέρωση μαθήματος ψηφιακού αλφαβητισμού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με στόχο την καλλιέργεια δεξιοτήτων ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο, την προστασία προσωπικών δεδομένων, τη διαχείριση του χρόνου οθόνης και την ενίσχυση της κριτικής σκέψης.
-Σχολικοί ψυχολόγοι και υπηρεσίες ψυχικής υγείας: Ενσωμάτωση υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλα τα σχολεία με στόχο την άμεση υποστήριξη μαθητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εθισμού, κυβερνοεκφοβισμού και άλλων κινδύνων, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος.
-Υποστήριξη εργαλείων για γονείς που θα παρέχουν τη δυνατότητα να παράσχουν συγκατάθεση, να διαχειρίζονται τον χρόνο πρόσβασης των παιδιών, να περιορίζουν τον χρόνο έκθεσης σε ακατάλληλο περιεχόμενο – σε συνεργασία με την κοινότητα καινοτομίας και τεχνολογίας της χώρας μας για την ανάπτυξη λύσεων.
-Αξιοποίηση καλών πρακτικών της ΕΕ και χρηματοδότηση ερευνών για την κατανόηση των επιπτώσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους ανηλίκους.
-Εθνικός Διάλογος για το Ψηφιακό Μέλλον των παιδιών με τη συμμετοχή γονέων, εκπαιδευτικών, επιστημόνων και παράλληλα συνεχής αξιολόγηση και αναπροσαρμογή των μέτρων».
Στην ανακοίνωση τονίζεται ότι για το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, «η προστασία των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο δεν είναι απλώς μια πολιτική – είναι ευθύνη απέναντι σε κάθε οικογένεια, σε κάθε παιδί, σε κάθε αυριανό πολίτη» και πως «με το Σχέδιο ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, δεσμεύεται για την προστασία των ανηλίκων μέσα από πολιτικές που βασίζονται στη γνώση, τη συνεργασία και τη συμμετοχή της κοινωνίας. Με διάλογο, εκπαίδευση και τεχνολογία, εξασφαλίζουμε ένα ασφαλές και συμπεριληπτικό ψηφιακό μέλλον για τη νέα γενιά».
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής καλεί όλους τους πολίτες, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους νέους να συμμετάσχουν σε αυτόν τον διάλογο, «ώστε μαζί να διαμορφώσουμε το ψηφιακό μέλλον που αξίζουν τα παιδιά μας». Επισημαίνεται ότι στην πλατφόρμα ψηφιακή κοινωνία – digitalsociety.gr μπορούν να υποβάλλονται ιδέες και προτάσεις από όλους τους πολίτες οι οποίες ενσωματώνονται στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ.
Κριτική στην κυβέρνηση για επικοινωνιακή διαχείριση της προστασίας των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ, σχολιάζοντας τις σημερινές κυβερνητικές ανακοινώσεις.
Στην κοινή τους ανακοίνωση, οι αρμόδιοι τομεάρχες του ΣΥΡΙΖΑ, Διονύσης Καλαματιανός, Πόπη Τσαπανίδου, Ανδρέας Παναγιωτόπουλος και Κατερίνα Νοτοπούλου, υποστηρίζουν: «Για ακόμη μια φορά, η κυβέρνηση αδυνατεί να αντιληφθεί και να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας. Η σημερινή παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία των Ανηλίκων από τον εθισμό στο διαδίκτυο, σε καμία περίπτωση δεν απαντά στο σύνθετο και ευαίσθητο ζήτημα της ασφάλειας των παιδιών μας. Επί της ουσίας, η “εθνική στρατηγική” του κ. Μητσοτάκη περιορίζεται στη λειτουργία του Kids Wallet και του parco.gov.gr, ενώ μετακυλίει ακέραια την ευθύνη για την αντιμετώπιση του φαινομένου στους γονείς, κατά την προσφιλή τακτική της “ατομικής ευθύνης”».
Ακολούθως επισημαίνουν ότι «η αναγκαία προστασία των παιδιών από τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της υπερέκθεσής τους στα social media, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την υιοθέτηση μιας ολιστικής προσέγγισης μέσω της συνέργειας όλων των εμπλεκομένων μερών, Πολιτείας, εκπαιδευτικών, γονέων και παιδιών, δίνοντας έμφαση στη πρόληψη».
Κλιμακώνοντας την κριτική στην κυβέρνηση τονίζουν: «Αντιθέτως, η κατ’ όνομα και μόνο “εθνική στρατηγική” που εξαγγέλθηκε σήμερα σε πανηγυρικό κλίμα, αντί συγκεκριμένων μέτρων ή/και δράσεων από τα συναρμόδια υπουργεία, εμπεριείχε ΜΟΝΟ γενικές και αόριστες εξαγγελίες, χωρίς χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, δίχως να ενσωματώνει παρεμβάσεις καταπολέμησης σύγχρονων προβλημάτων όπως το ψηφιακό χάσμα και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός. Δυστυχώς, κυβέρνηση και πρωθυπουργός αποδεικνύονται και πάλι, πολύ κατώτεροι των προσδοκιών και των περιστάσεων».
«Τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση με αφορμή το υπαρκτό και μεγάλο πρόβλημα του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο και τα social media και αξιοποιώντας και φαινόμενα της λεγόμενης “νεανικής παραβατικότητας”, δεν συνιστούν αποτελεσματική “λύση” ούτε ουσιαστική “απάντηση”, όπως ισχυρίστηκε ο πρωθυπουργός», υποστηρίζει το ΚΚΕ σε ανακοίνωση του.
Αναφέρει ότι αυτά «αφορούν αποκλειστικά και μόνο σε αναποτελεσματικές -με βάση και τη διεθνή εμπειρία- παρεμβάσεις στη σχέση των παιδιών με τα smartphones, το διαδίκτυο και τα social media και την ενημέρωση των γονιών για “δυνατότητες που ήδη υπάρχουν”» πως «όλοι οι άλλοι παράγοντες που διαμορφώνουν τους “αλγόριθμους” της έλλειψης ουσιαστικής επικοινωνίας, του περιεχομένου της εκπαιδευτικής διαδικασίας, του ελάχιστου ελεύθερου και δημιουργικού χρόνου για γονείς και παιδιά, όχι μόνο παραμένουν, αλλά συνεχώς διογκώνονται από την πολιτική της κυβέρνησης και της ΕΕ».
Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Από τη στιγμή που το ίδιο το σχολείο προωθεί τις διάφορες δεξιότητες διαχείρισης της πληροφορίας σαν τις πλέον κρίσιμες στην εκπαιδευτική διαδικασία, σε αντίθεση με την ολόπλευρη μόρφωση, γίνεται φανερό ότι το αστικό κράτος ούτε θέλει ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει ουσιαστικά ανάλογα προβλήματα. ‘Αλλωστε, ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι αποτέλεσμα των αδιεξόδων που βιώνουν τα παιδιά, των ταξικών φραγμών στη μόρφωση, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, της προβολής των στρεβλών προτύπων και αξιών που καλλιεργούνται στο σχολείο και την κοινωνία της εκμετάλλευσης και της σήψης, όπου το ένα στα τρία παιδιά στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Ακριβώς επειδή “η ζωή είναι εκεί έξω”, όπως ειπώθηκε στην εκδήλωση, πρέπει να παρθούν μέτρα με ευθύνη του κράτους για δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, για ολόπλευρη μόρφωση και ανεμπόδιστη πρόσβαση στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, για την ψυχοκοινωνική στήριξη και ανάπτυξη των παιδιών.
Αντί γι’ αυτό, ακόμα και σωστές διαπιστώσεις επιστημόνων σε σχέση με τις συνέπειες και την έκταση του προβλήματος του εθισμού στο διαδίκτυο για τους μαθητές, καταλήγουν στις γνωστές προτροπές “ατομικής ευθύνης” στους γονείς να βάλουν “όρια” ή ακόμα και σε μάταιες εκκλήσεις στις πλατφόρμες των social media, όταν είναι γνωστό ότι αυτές αντιμετωπίζουν παιδιά και ενήλικες ως πολύτιμη πηγή άντλησης προσωπικών δεδομένων για εμπορικούς και άλλους σκοπούς.
Τα μέτρα της κυβέρνησης για δημιουργία ιστοσελίδας και εφαρμογής για την άσκηση γονεϊκού ελέγχου στη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης από τα παιδιά έχουν περιορισμένες δυνατότητες. Ανάλογες οδηγίες και δυνατότητες περιορισμών υπάρχουν ήδη. Παρόλα αυτά, το 75% των παιδιών Δημοτικού διατηρεί προφίλ στα social media, κάτι που θεωρητικά δεν επιτρέπεται.
Παράλληλα, τα όποια μέτρα περιορισμού των social media και παραπέρα ελέγχου της χρήσης τους, συνδέονται, όπως φαίνεται και από τις τοποθετήσεις στην εκδήλωση της κυβέρνησης, με τους οξυμένους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς παγκοσμίως, σφίγγοντας ακόμα περισσότερο τον κλοιό της λογοκρισίας, τον έλεγχο περιεχομένου “με δύο μέτρα και δύο σταθμά” ορίζοντας το επικίνδυνο περιεχόμενο με βάση τα κριτήρια της ΕΕ “για την αντιμετώπιση του ριζοσπαστισμού”, τη μαζική εξάπλωση fake news και παραπληροφόρησης με στόχο τη στράτευση στους στόχους των κυβερνήσεων, του ΝΑΤΟ, της ΕΕ στην αντιπαράθεσή τους με το υπό διαμόρφωση ευρασιατικό στρατόπεδο.
Το ΚΚΕ, γνωρίζοντας ότι τα social media και το διαδίκτυο βρίσκονται στην ιδιοκτησία μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων που καθορίζουν το περιεχόμενό τους, παλεύει για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να ικανοποιηθούν ολόπλευρα όλες οι ανάγκες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Μόνο στο πλαίσιο αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί ο εθισμός και να ευδοκιμήσουν και διάφορες τεχνικές ελέγχου και ρύθμισης της πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γι’ αυτό, άλλωστε, το ΚΚΕ, με τόλμη και διορατικότητα, είχε τοποθετηθεί εδώ και χρόνια για τους κινδύνους που ενέχει η εκτεταμένη χρήση των social media, όταν μάλιστα αυτά αποθεώνονταν ως εργαλεία “ελευθερίας” και “δημοκρατίας” και επιβεβαιώνεται για αυτή την εκτίμησή του.
Όσο το διαδίκτυο, ως προϊόν και επίτευγμα της ανθρώπινης εργασίας και του πολιτισμού, παραμένει στην ιδιοκτησία των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων, αυτές θα καθορίζουν το περιεχόμενο με βάση τους οικονομικούς, πολιτικούς και αξιακούς σκοπούς του ίδιου του συστήματος, για τη χειραγώγηση του λαού και ιδιαίτερα της νεολαίας».
«Για άλλη μία φορά ο Κυριάκος Μητσοτάκης “ήλθον” (από διακοπές) “είδον” (μίλησε χωρίς να πει τίποτε συγκεκριμένο) και “απήλθον” (ξανάφυγε για διακοπές)», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η Ελληνική Λύση, με αφορμή τη σημερινή παρουσία- ομιλία του πρωθυπουργού στην εκδήλωση παρουσίασης της εθνικής στρατηγικής προστασίας των ανήλικων από τον εθισμό στο διαδίκτυο.
«Όλα αυτά, διότι η “ευθύνη” δεν προκαλεί “διακοπές” στις “αδιάκοπες διακοπές” του πρωθυπουργού…», υποστηρίζει η Ελληνική Λύση.