Η επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, έχει προκαλέσει αναμφίβολα ανακατατάξεις στην παγκόσμια σκακιέρα, ιδιαίτερα όσον αφορά τους πολέμους σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή.
Ο ρόλος του Ντόναλντ Τραμπ στην – εύθραυστη – εκεχειρία στον Λίβανο και τις γενικότερες εξελίξεις στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή
Παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακόμα αναλάβει τα προεδρικά του καθήκοντα, όλες οι κινήσεις των εμπλεκόμενων δυνάμεων φαίνεται πως λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τις επιδιώξεις Τραμπ για τη Μέση Ανατολή και την επίτευξη εκεχειρίας στον Λίβανο.
Μιας εκεχειρίας που, με τα σημερινά δεδομένα, είναι ιδιαίτερα εύθραυστη, καθώς ήδη από την δεύτερη μέρα εφαρμογής της και οι δύο πλευρές κατηγορούν η μία την άλλη για παραβίαση της συμφωνία. Το Ισραήλ λέει ότι άνοιξε πυρ εναντίον «υπόπτων» που έφτασαν στη νότια περιοχή που κήρυξε απαγορευμένη, ενώ η Χεζμπολάχ λέει ότι το Ισραήλ επιτέθηκε σε ανθρώπους που επέστρεφαν στα σπίτια τους.
Άλλωστε, κατά την ανακοίνωση της συμφωνίας για εκεχειρία, αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε σε αμερικανικά ΜΜΕ ότι η ομάδα μετάβασης του Τραμπ έχει ενημερωθεί για τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, προσθέτοντας ότι η ομάδα την αξιολογεί θετικά.
Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζο Μπάιντεν, και οι συνεργάτες του συγκεντρώνουν γύρω τους μεγάλο μέρος της αναγνώρισης για την επίτευξη της εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, η οποία τέθηκε σε ισχύ τη νύχτα της Τρίτης, μετά από μήνες αδιάκοπων προσπαθειών του ειδικού απεσταλμένου του προέδρου, Άμος Χόκσταϊν, και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, που παρακινούσαν και πιέζανε τόσο τον Λίβανο όσο και το Ισραήλ.
Ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, απέδωσε και αυτός μέρος της επιτυχίας στον εαυτό του, δηλώνοντας ότι η ανακωχή ήταν «το αποκορύφωμα προσπαθειών που καταβλήθηκαν για πολλούς μήνες με τις ισραηλινές και λιβανικές αρχές, σε στενή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Αλλά ένας κρίσιμος παράγοντας που επηρέασε την ξαφνική συμφωνία είναι αναμφίβολα ο Ντόναλντ Τραμπ, σύμφωνα με το Politico. Είτε για καλό είτε για κακό, ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός, ο Τραμπ ήδη αποτελεί κομβική συνισταμένη για όλες τις πλευρές που εμπλέκονται στους πολέμους στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη, καθώς προσπαθούν να μαντέψουν τι θα ήθελε μόλις επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, και επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την εύνοιά του εκ των προτέρων.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εκεχειρίας στον Λίβανο, όπου οι υποψήφιοι για τις κορυφαίες θέσεις στην κυβέρνηση Τραμπ δεν δίστασαν να αναφέρουν την επίδρασή του στην επίτευξη της εκεχειρίας. «Όλοι κάθονται στο τραπέζι εξαιτίας του Προέδρου Τραμπ», δήλωσε ο βουλευτής της Φλόριντα, Μάικ Γουόλτζ, ο οποίος έχει επιλεγεί από τον Τραμπ για σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, στο κοινωνικό δίκτυο X την Τρίτη, λίγο πριν η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοινώσει την εκεχειρία.
«Η εκκωφαντική του νίκη έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα στον υπόλοιπο κόσμο ότι το χάος δεν θα γίνει ανεκτό. Χαίρομαι που βλέπω συγκεκριμένα βήματα προς την αποκλιμάκωση στη Μέση Ανατολή», πρόσθεσε ο Γουόλτζ. Και ο λόγος που καυχιέται φαίνεται να μην είναι απλώς η αλαζονεία. Η εκλογική νίκη του Τραμπ φαίνεται όντως να έχει επιδράσει σε διάφορα “μυαλά” για να οδηγήσει στην επίτευξη της ανακωχής.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, δεν χρειάστηκε να μαντέψει τι ήθελε ο Τραμπ για τον Λίβανο. Ο εκλεγμένος πρόεδρος και οι σύμμαχοί του είχαν επιμελώς προσεγγίσει τους Αραβο-Αμερικανούς κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας – ειδικά στην κρίσιμη πολιτεία του Μίσιγκαν, όπου ο Τραμπ προώθησε την ιδέα ότι θα μπορούσε να φέρει ειρήνη και να «σταματήσει τους πολέμους».
Ο Λιβανέζο-Αμερικανός επιχειρηματίας Μασάντ Μπούλος, πεθερός της κόρης του Τραμπ, Τίφανι, ήταν επίσης ένας σημαντικός απεσταλμένος, εκμεταλλευόμενος την απογοήτευση των Αραβο-Αμερικανών που ήταν οργισμένοι με τις πολιτικές της σημερινής διοίκησης για τη Γάζα και τον πόλεμο στον Λίβανο. Αν ο Τραμπ κερδίσει τις εκλογές, θα «δράσει άμεσα για να τερματίσει τον πόλεμο στον Λίβανο και δεν θα περιμένει μέχρι την ορκωμοσία του τον Ιανουάριο», δήλωσε στο Al-Arabiya, μέσο ενημέρωσης που χρηματοδοτείται από τη Σαουδική Αραβία.
Και όπως φαίνεται, ο Τραμπ δεν κρατήθηκε. Όπως ανέφερε το Politico, λίγες μέρες μετά τις εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν σαφές ότι, παρά τις επιθετικές στρατηγικές επιλογές του εκλεγμένου προέδρου στα πρόσωπα που θα ηγηθούν των ομάδων του για την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική, ο Νετανιάχου δεν θα είχε την απόλυτη ελευθερία στην επιδίωξή του να αναδιαμορφώσει τη Μέση Ανατολή.
«Ο Τραμπ αναμένει εκεχειρία για τον Λίβανο σύντομα — ακόμη και πριν την ορκωμοσία του», είχε πει Ισραηλινός αξιωματούχος, που είχε λάβει ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα για το θέμα.
Αυτό το αίτημα μεταφέρθηκε στον Ισραηλινό υπουργό Στρατηγικών Υποθέσεων, Ρον Ντέρμερ, όταν συναντήθηκε με τον Τραμπ στο θέρετρο Mar-a-Lago στις 11 Νοεμβρίου – και μάλιστα, την ημέρα πριν καθίσει με τον Μπλίνκεν για να συζητήσουν τις επιλογές για την εκεχειρία.
Το ερώτημα τώρα είναι αν η εκεχειρία θα αντέξει. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να πάνε στραβά – και αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή η Χεζμπολάχ δεν συμμετείχε άμεσα στις διαπραγματεύσεις, αφήνοντας τον πολιτικό της σύμμαχο, τον Πρόεδρο της Βουλής του Λιβάνου, Ναμπίχ Μπέρι, να ενεργήσει εξ ονόματός της.
Όπως προβλέπει η συμφωνία, ο ισραηλινός στρατός θα αποσύρει σταδιακά τις δυνάμεις του από το νότιο Λίβανο, ενώ η Χεζμπολάχ θα μετακινηθεί βόρεια του ποταμού Λιτάνι, όπως προέβλεπε η απόφαση του ΟΗΕ που τερμάτισε τον πόλεμο του 2006. Ο Λίβανος θα ενισχύσει την περιοχή νότια του ποταμού, αναπτύσσοντας επιπλέον 10.000 στρατιώτες καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου των 60 ημερών.
Παράλληλα, υπάρχουν φήμες ότι η Χεζμπολάχ έχει συμφωνήσει επίσης να μην διακινεί όπλα από τη Συρία στο Λίβανο για να καλύψει τα κενά που άφησαν οι ισραηλινοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί τις τελευταίες εβδομάδες. Την παρακολούθηση της εκεχειρίας έχει αναλάβει ο αμερικανικός στρατός, με την υποστήριξη των Γάλλων.
Από την πλευρά του, ο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι ελπίζει αυτή η ανακωχή να μετατραπεί σε μόνιμη διακοπή των εχθροπραξιών, αλλά σύμφωνα με τον Νετανιάχου, η διάρκεια της θα εξαρτηθεί από το τι θα συμβεί στο Λίβανο. «Με την πλήρη κατανόηση των Ηνωμένων Πολιτειών, διατηρούμε πλήρη στρατιωτική ελευθερία δράσης – αν η Χεζμπολάχ παραβιάσει τη συμφωνία και προσπαθήσει να εξοπλιστεί, θα επιτεθούμε», δήλωσε σε τηλεοπτική του ομιλία την Τρίτη.
Σε μια τέτοια περίπτωση, δεν είναι σαφές αν το Ισραήλ θα περιμένει τους αμερικανούς και τους γάλλους διαμεσολαβητές να καθορίσουν αν υπήρξε παραβίαση και αν αυτή δικαιολογεί δράση. Σύμφωνα με Λιβανέζους αξιωματούχους που ενημέρωσαν το Politico για το παρασκήνιο, το δικαίωμα του Ισραήλ να ανταποδώσει για οποιεσδήποτε παραβιάσεις δεν περιλαμβάνεται στη συμφωνία. Οι Λιβανέζοι δεν ήταν διατεθειμένοι να συμπεριλάβουν την ελευθερία δράσης του Ισραήλ στη συμφωνία για την ανακωχή με την αιτιολογία ότι θα παραβίαζε την κυριαρχία του Λιβάνου.
Οι επόμενες μέρες ενδέχεται να αποδειχθούν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνες, με τους Λιβανέζους Σιίτες να σπεύδουν να επιστρέψουν στα χωριά τους στο νότο – παρακινημένοι από τον Μπέρι να το κάνουν παρά τις επίσημες εντολές των ισραηλινών και λιβανέζικων στρατών να περιμένουν μέχρι την σταδιακή απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων. Την Τετάρτη, για παράδειγμα, Ισραηλινοί στρατιώτες πυροβόλησαν κατά ανθρώπων που επέστρεφαν, με το επιχείρημα ότι τους υποπτεύονταν ως μέλη της Χεζμπολάχ, στο νότιο λιβανέζικο χωριό Μέις αλ-Τζαμπάλ, αφότου ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας διέταξε «δυναμική δράση» για να εμποδίσει την επιστροφή των μελών της πολιτοφυλακής.
Ακόμα όμως κι αν η κατάπαυση του πυρός κρατήσει τις επόμενες μέρες, υπάρχουν άλλοι μεγάλοι κίνδυνοι.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Νετανιάχου αντιμετώπισε σφοδρή αντίθεση στην έγκριση της συμφωνίας από το υπουργικό του συμβούλιο, με τους ακροδεξιούς να αποκαλούν τη συμφωνία «βαρύ λάθος» που σπαταλά μια «ιστορική ευκαιρία» να εξοντωθεί η Χεζμπολάχ. Αυτό σημαίνει ότι ο Ισραηλινός ηγέτης θα αντιμετωπίσει πιθανώς οργή από τους ακροδεξιούς πολιτικούς της κυβέρνησής του αν διστάσει να αντιδράσει ακόμη και για μικρές παραβιάσεις από τη Χεζμπολάχ, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει γρήγορη αντίδραση και κλιμάκωση από τις δύο πλευρές. Σε δήλωση του επιχειρησιακού κέντρου της Χεζμπολάχ, η οργάνωση δεν αναφέρθηκε άμεσα στη συμφωνία αλλά δήλωσε ότι οι μαχητές της θα παρακολουθούν την απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων «με τα χέρια τους στη σκανδάλη».
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η κοινή γνώμη στο Ισραήλ είναι διχασμένη σχετικά με την εκεχειρία. Στην ουσία, απέχει πολύ από το στόχο που είχε θέσει ο Νετανιάχου για τη στρατιωτική δράση στο Λίβανο: την πλήρη εξόντωση της Χεζμπολάχ με τον ίδιο τρόπο που επιχειρεί κατά της Χαμάς στη Γάζα. Ωστόσο, ο Ισραηλινός ηγέτης υποστήριξε ότι δεν αφήνει την ένοπλη σιιτική ομάδα να ξεφύγει, λέγοντας «Η Χεζμπολάχ δεν είναι πια η ίδια. Έχει γυρίσει δεκαετίες πίσω.» Παρ’ όλα αυτά, η συμφωνία δεν περιλαμβάνει την αποστράτευση της Χεζμπολάχ, η οποία έχει τη δυνατότητα να ξαναοργανωθεί στρατιωτικά και να συνεχίσει να μάχεται άλλη μια μέρα με τα χιλιάδες μακράς και βραχείας εμβέλειας όπλα του – πυραύλους, drones και ρουκέτες – που πιθανότατα διαθέτει.
Αντίθετα, η ανακωχή θα οδηγήσει μόνο στην μερική εφαρμογή της Απόφασης 1701 του ΟΗΕ του 2006 που σημαίνει απουσία της Χεζμπολάχ νότια του Λιτάνι, χωρίς μονάδες, πυραύλους και τούνελ, αλλά χωρίς την απαίτηση να αποστρατευτούν όλες οι λιβανέζικες ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ.
Γιατί όμως να είναι αυτή η φορά διαφορετική; Ο Λιβανέζικος Στρατός (LAF) δεν είναι ίδιας ισχύος με τη λιβανέζικη σιιτική πολιτοφυλακή, ακόμα και στην τωρινή της αποδυναμωμένη κατάσταση, και δεν κατάφερε να αναγκάσει τη Χεζμπολάχ να αποσυρθεί στο Λιτάνι στο παρελθόν. Στην πραγματικότητα, περισσότεροι Σιίτες έχουν εισέλθει στους κόλπους του Λιβανέζικου Στρατού από το 2006.
Πιο άμεσα, πολλά εξαρτώνται από το πώς θα προχωρήσουν οι ηγέτες της Χεζμπολάχ στην Τεχεράνη. Φαίνεται ότι η ιρανική πρωτεύουσα δεν επιθυμεί να εκνευρίσει τον Τραμπ – η χώρα δεν είναι σε θέση να διεξάγει πόλεμο με ενδιάμεσους εναντίον του Ισραήλ ενώ ο Τραμπ πιέζει οικονομικά το Ιράν. Έτσι, το Ιράν έχει αρχίσει να ανοίγει την πόρτα για συνομιλίες με την Ουάσινγκτον σχετικά με την αναβίωση των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Η εκεχειρία έχει και την υποστήριξη της Τεχεράνης – τουλάχιστον για την ώρα. Την Τετάρτη, καλωσόρισαν αυτό που χαρακτήρισαν ως το τέλος της «επίθεσης» του Ισραήλ στο Λίβανο, και ο Αλί Λαριτζανί, σύμβουλος του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε ότι η χώρα υποστήριξε την εκεχειρία σε βίντεο που δημοσιεύθηκαν νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα. Ωστόσο, υπήρξε και μια προειδοποίηση, καθώς τόνισε ότι η Χεζμπολάχ δεν έχει ακόμη χρησιμοποιήσει «τον πιο σημαντικό εξοπλισμό της» και αν το κάνει στο μέλλον, «η κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει εντελώς».
Εδώ, ο Λαριτζανί μιλούσε στο πλαίσιο της αντίδρασης του Ιράν στις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις στις 26 Οκτωβρίου σε ιρανικούς στρατιωτικούς στόχους – εκδίκηση για προηγούμενη ιρανική πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ. «Οι στρατιωτικοί αξιωματούχοι εξετάζουν διάφορες επιλογές για μια τέτοια απάντηση», πρόσθεσε.
Το πώς θα αντιδράσει το Ιράν θα καθορίσει αναμφίβολα αν η εκεχειρία αυτή θα διαρκέσει.