Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έδωσε το πράσινο φως για τις αρχικές εργασίες μιας αποστολής για την επίσκεψη στον αστεροειδή (99942) Apophis. Εάν εγκριθεί (θα εξεταστεί μέσα στο 2025) το ρομποτικό διαστημόπλοιο, γνωστό ως Rapid Apophis Mission for Space Safety (RAMSES), θα συναντηθεί με τον αστεροειδή τον Φεβρουάριο του 2029.
Ο Apophis έχει πλάτος 340 μέτρα, περίπου όσο το ύψος του Empire State Building. Αν χτυπήσει τη Γη, θα προκαλέσει ολοκληρωτική καταστροφή εκατοντάδες χιλιόμετρα από το σημείο πρόσκρουσής του. Η ενέργεια που θα απελευθερωνόταν θα ήταν ίση με εκείνη δεκάδων ή εκατοντάδων πυρηνικών όπλων.
Για καλή μας τύχη, ο Apophis δεν θα χτυπήσει τη Γη το 2029. Αντίθετα, θα περάσει από τη Γη με ασφάλεια σε απόσταση 31.860 χιλιομέτρων, δηλαδή περίπου στο ένα δωδέκατο της απόστασης της Γης από τη Σελήνη. Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για ένα πολύ κοντινό πέρασμα από ένα τόσο μεγάλο αντικείμενο και ο Apophis θα είναι ορατός με γυμνό μάτι.
Η NASA και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος άδραξαν αυτή τη σπάνια ευκαιρία για να στείλουν ξεχωριστά ρομποτικά διαστημόπλοια για να συναντηθούν με τον Apophis και να μάθουν περισσότερα γι’ αυτόν. Οι αποστολές τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενημέρωση των προσπαθειών για την εκτροπή ενός αστεροειδούς που απειλεί τη Γη, αν χρειαστεί στο μέλλον.
Πριν από περίπου 66 εκατομμύρια χρόνια, ένας αστεροειδής στο μέγεθος μιας μικρής πόλης χτύπησε τη Γη. Η πρόσκρουση αυτού του αστεροειδούς προκάλεσε ένα παγκόσμιο γεγονός αφανισμού που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους.
Η Γη βρίσκεται σε συνεχή κίνδυνο να χτυπηθεί από αστεροειδείς, υπολείμματα που έχουν απομείνει από τον σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Βρίσκονται στη ζώνη αστεροειδών μεταξύ του Άρη και του Δία, και έχουν πολλά σχήματα και μεγέθη. Οι περισσότεροι είναι μικροί, με διάμετρο μόλις 10 μέτρα, αλλά οι μεγαλύτεροι έχουν διάμετρο εκατοντάδων χιλιομέτρων, μεγαλύτερη από τον αστεροειδή που σκότωσε τους δεινόσαυρους.
Η ζώνη αστεροειδών περιέχει 1-2 εκατομμύρια αστεροειδείς με διάμετρο μεγαλύτερη από ένα χιλιόμετρο και εκατομμύρια μικρότερα σώματα. Αυτοί οι διαστημικοί βράχοι αισθάνονται ο ένας τη βαρυτική έλξη του άλλου, καθώς και τη βαρυτική έλξη του Δία από τη μία πλευρά και των εσωτερικών πλανητών από την άλλη.
Εξαιτίας αυτής της βαρυτικής διελκυστίνδας, κάθε τόσο ένας αστεροειδής εκτοξεύεται από την τροχιά του και εκσφενδονίζεται προς το εσωτερικό του Ηλιακού Συστήματος. Υπάρχουν 35.000 τέτοια «αντικείμενα κοντά στη Γη» (Neos). Από αυτά, 2.300 «δυνητικά επικίνδυνα αντικείμενα» (PHO) έχουν τροχιές που τέμνουν τη γήινη και είναι αρκετά μεγάλα ώστε να αποτελούν πραγματική απειλή για την επιβίωσή μας.
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι αστρονόμοι δημιούργησαν διάφορες έρευνες, όπως ο Atlas, για να εντοπίσουν και να μελετήσουν επικίνδυνους αστεροειδείς. Όμως η ανίχνευση δεν αρκεί, καθώς θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να υπερασπιστούμε τη Γη από έναν εισερχόμενο αστεροειδή.
Η ανατίναξη ενός αστεροειδούς, όπως απεικονίζεται στην ταινία Armageddon, δεν έχει νόημα. Ο αστεροειδής θα σπάσει σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία θα συνεχίσουν να κινούνται προς την ίδια σχεδόν κατεύθυνση. Αντί να χτυπηθεί από έναν μεγάλο αστεροειδή, η Γη θα χτυπηθεί από ένα σμήνος μικρότερων αντικειμένων.
Η προτιμώμενη λύση είναι να εκτρέψουμε τον εισερχόμενο αστεροειδή μακριά από τη Γη, ώστε να περάσει χωρίς κίνδυνο. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ασκήσουμε μια εξωτερική δύναμη στον αστεροειδή για να τον απομακρύνουμε. Μια δημοφιλής ιδέα είναι να εκτοξεύσουμε ένα βλήμα προς τον αστεροειδή. Η NASA το έκανε αυτό το 2022, όταν ένα διαστημικό σκάφος με την ονομασία DART συγκρούστηκε με έναν αστεροειδή. Πριν το κάνουμε αυτό από ανάγκη, πρέπει να κατανοήσουμε πώς θα αντιδρούσαν οι διάφοροι τύποι αστεροειδών σε μια τέτοια σύγκρουση.
Ο Apophis ανακαλύφθηκε το 2004. Ο αστεροειδής πέρασε από τη Γη στις 21 Δεκεμβρίου 2004 σε απόσταση 14 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, επέστρεψε το 2021 και θα περάσει ξανά από τη Γη το 2029, το 2036 και το 2068.
Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε μια μικρή πιθανότητα ο Apophis να συγκρουστεί με τη Γη το 2068. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της προσέγγισης του Apophis το 2021, οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν παρατηρήσεις ραντάρ για να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με την τροχιά του αστεροειδούς. Αυτές έδειξαν ότι ο Apophis δεν θα χτυπούσε τον πλανήτη μας για τα επόμενα 100 χρόνια.
Η αποστολή Ramses θα συναντηθεί με τον Apophis τον Φεβρουάριο του 2029, δύο μήνες πριν από την πλησιέστερη προσέγγισή του στη Γη την Παρασκευή 13 Απριλίου. Στη συνέχεια θα συνοδεύσει τον αστεροειδή καθώς θα πλησιάζει τη Γη. Στόχος είναι να μάθει πώς θα αλλάξει η τροχιά, η περιστροφή και το σχήμα του Apophis καθώς θα περνάει τόσο κοντά στο βαρυτικό πεδίο της Γης.
Το 2016, η NASA εκτόξευσε την αποστολή «Origins, Spectral Interpretation, Resource Identification, and Security – Regolith Explorer» (OSIRIS-Rex) για τη μελέτη του κοντινού στη Γη αστεροειδούς Bennu. Αναχαίτισε τον Bennu το 2020 για να συλλέξει δείγματα πετρωμάτων και εδάφους από την επιφάνειά του και έστειλε τα πετρώματα σε μια κάψουλα, η οποία έφτασε στη Γη το 2023.
Το διαστημικό σκάφος είναι ακόμη εκεί έξω, οπότε η NASA το μετονόμασε σε «Origins, Spectral Interpretation, Resource Identification and Security – Apophis Explorer» (OSIRIS-Apex) και του ανέθεσε να μελετήσει τον Apophis. Το OSIRIS-Apex θα φθάσει στον αστεροειδή αμέσως μετά την κοντινή συνάντησή του το 2029. Στη συνέχεια θα πετάξει χαμηλά πάνω από την επιφάνεια του Apophis και θα πυροδοτήσει τους κινητήρες του, διαταράσσοντας τα πετρώματα και τη σκόνη που καλύπτουν τον αστεροειδή για να αποκαλύψει το στρώμα που βρίσκεται από κάτω.
Μια κοντινή πτήση από έναν αστεροειδή τόσο μεγάλο όσο ο Apophis συμβαίνει μόνο μια φορά κάθε 5.000 έως 10.000 χρόνια. Η άφιξη του Apophis το 2029 αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία να μελετηθεί από κοντά ένας τέτοιος αστεροειδής και να δούμε πώς επηρεάζεται από τη βαρυτική έλξη της Γης. Οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν θα διαμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο θα επιλέξουμε να προστατεύσουμε τη Γη στο μέλλον από έναν πραγματικά καταστροφικό αστεροειδή.