Στη Δημοτική Ενότητα Βεντζίου του Δήμου Γρεβενών, όπως και στην τοπική Κοινότητα Μεσοκώμης του Νομού Ευρυτανίας, από το 2020 έως το 2022 δεν καταγράφηκε ούτε μία γέννηση παρά μόνο θάνατοι. Και δυστυχώς, στη λίστα με τις περιοχές στις οποίες αυτή είναι η νέα πραγματικότητα συμπεριλαμβάνονται συνολικά 27 δημοτικές ενότητες, κυρίως στους Νομούς Τρικάλων, Ευρυτανίας, Γρεβενών, Ιωαννίνων και Αιτωλοακαρνανίας.
Το 2010 ήταν δημογραφικά χρονιά-ορόσημο για τη χώρα μας: Μέχρι εκείνη τη στιγμή τα φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις – θάνατοι) είχαν θετικό πρόσημο, το οποίο όμως γρήγορα μετατράπηκε σε αρνητικό.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών, την τριετία 2011-13 είχαμε 38.500 λιγότερες γεννήσεις από θανάτους ενώ από το 2017 έως το 2019 καταγράφηκαν 143 θάνατοι ανά 100 γεννήσεις. Στην τριετία, όμως, 2020-22 το έλλειμμα διευρύνθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν πλέον 168 θάνατοι ανά 100 γεννήσεις.
Οπως σημειώνουν οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Βύρων Κοτζαμάνης και Βασίλης Παππάς, μια πιο προσεκτική ματιά ανά την Ελλάδα θα αποκαλύψει τις αποκλίσεις της αναλογίας αυτής από τον μέσο εθνικό όρο (1,68 θάνατοι ανά γέννηση), οι οποίες διευρύνονται, περνώντας από τις περιφέρειες στις περιφερειακές ενότητες και στη συνέχεια στους δήμους και τις δημοτικές ενότητες.
Η μεγάλη πλειοψηφία των δημοτικών ενοτήτων του νησιωτικού χώρου – με εξαίρεση το Βόρειο Αιγαίο και τμήμα της Κρήτης –, των αστικών κέντρων, ως και αυτών των μητροπολιτικών περιοχών Αθηνών και Θεσσαλονίκης, έχουν θετικότατα ή σχετικά ισορροπημένα φυσικά ισοζύγια. Αντίθετα, η ανισορροπία ανάμεσα στις γεννήσεις και τους θανάτους είναι εντονότατη στη μεγάλη πλειοψηφία των δημοτικών ενοτήτων που βρίσκονται στο κεντρικό και δυτικό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας μέχρι και την Κεντρική – Αν. Μακεδονία και Θράκη.
«Η αναλογία θανάτων προς γεννήσεις σε εθνικό επίπεδο είναι ήδη ανησυχητική και, όπως δεν αναμένεται να βελτιωθεί τα επόμενα έτη, η επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης του πληθυσμού μας είναι αναπόφευκτη. Το γεγονός όμως ότι στις μισές σχεδόν δημοτικές ενότητες, που βρίσκονται σχεδόν όλες στο ορεινό και ημιορεινό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, αντιστοιχούν ήδη 3 ή και περισσότεροι θάνατοι ανά γέννηση προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία. Η υπερ-υπεροχή αυτή των θανάτων έναντι των γεννήσεων, απόρροια κυρίως της γήρανσης του πληθυσμού τους και του περιορισμένου αριθμού ατόμων σε ηλικία δημιουργίας οικογένειας, θέτει βάσιμες αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα επιβράδυνσης της πληθυσμιακής τους συρρίκνωσης, μιας συρρίκνωσης που θα έχει επιπτώσεις και στην κοινωνική και οικονομική τους δυναμική» αναφέρεται στην ανάλυση του Ινστιτούτου.
Ετσι, από τη μια πλευρά έχει κανείς τον Δήμο Θήρας όπου οι γεννήσεις υπερτερούν αρκετά των θανάτων καθώς αντιστοιχούν δύο γεννήσεις ανά έναν θάνατο. Αποτελεί, όμως, μια από τις εξαιρέσεις του… δημογραφικού κανόνα όπως αυτός έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Σε 49 δήμους, που αποτελούν το 15% του συνόλου της χώρας, καταγράφονται περισσότεροι από 4 θάνατοι ανά γέννηση, σε 20 δε από αυτούς ο αριθμός αυτός φτάνει τους 6 ή και περισσότερους.
Την ίδια στιγμή, σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων οι αποκλίσεις από τον μέσο εθνικό όρο είναι ακόμη μεγαλύτερες. Το γεγονός δε ότι περίπου στις μισές – 459 από τις 1.036 – δημοτικές ενότητες, που βρίσκονται σχεδόν όλες στο ορεινό και ημιορεινό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, αντιστοιχούν περισσότεροι από 3 θάνατοι ανά γέννηση προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία, «καθώς η μελλοντική δημογραφική τους δυναμική είναι ήδη υποθηκευμένη».
Στο μεταξύ, οι προβλέψεις για την πορεία των φυσικών ισοζυγίων τα επόμενα χρόνια δεν είναι καθόλου ευνοϊκές, καθώς σύμφωνα με τις δημογραφικές εκτιμήσεις η αναλογία γεννήσεων προς θανάτους, παρά τις όποιες διακυμάνσεις, δεν πρόκειται να μεταβληθεί σημαντικά, με το πιθανότερο να κυμαίνεται από 170 έως 180 θανάτους ανά 100 γεννήσεις.